segunda-feira, 30 de março de 2015

RIMAS IMPERFEITAS

Tenha a bondade o paciente leitor de ler em voz alta estes versos:

´Não sou eu que escrevo o meu poema:
ele é que se escreve e que se pensa,
como um polvo a distender-se, lento,
no fundo das águas, entre anêmonas
que nos abismos do mar despencam.

Ele é que se escreve com a pena
da memória, do amor, do tormento,
de tudo o que aos poucos se relembra:
um rosto, uma paisagem, a intensa
pulsação da luz manhã adentro.´

São as duas primeiras estrofes de ´O Poema´, que abre o volume ´Essa música´, de Ivan Junqueira, da Editora Rocco, 2014. Grande poeta, a merecer longas considerações, bem acima do que pretendo. De minha parte, concentro-me em suas rimas. Em suas magníficas rimas imperfeitas. Se o leitor concordou em ler em voz alta, já atinou com o que vou dizer.
Há muito se sabe que a rima não é essencial à poesia. Nem mesmo a métrica rígida e afetada. São meros enfeites e devem estar sempre a serviço do que consiste verdadeiramente a poesia: a musicalidade e, sobretudo, um certo diapasão de pensamento, difícil de explicar mas fácil de sentir, que se chama ´pensamento poético´. Não que a forma não importe, ao contrário; ela  é essencial, como a textura ao fruto. O que não cabe é priorizar a forma e atar o poema. Neste sentido, a rima tradicional, bem modulada, pode ajudar, e muito.
Os modernistas jogaram fora a rima e a métrica, e tinham seus motivos. Queriam arejar a poesia. A evolução trouxe as rimas imperfeitas, que o poema acima ilustra bem. Os versos agora rimam sem parecer que rimam. O leitor sente a música mas, se não estiver atento, mal percebe de onde vem. Estão para os versos como acordes dissonantes estão para o piano de Erik Satie.

´Poema/pensa/lento/anêmonas/despencam. 
Pena/tormento/relembra/intensa/adentro.´

A poesia flutua, leve, nas asas da mágica música das palavras. As rimas imperfeitas nos sopram aos ouvidos o conselho sábio: mais importante que a perfeição é a busca do humano belo que há no mundo.


NEPERFEKTAJ RIMOJ

La pacienca leganto bonvolu voĉlegi ĉi tiujn versojn:

´Ne mi aŭtoras pri mia poemo
sed ĝi sin verkas kaj sin pensas mem,
kiel polp´ malrapide sin etendas
sur la profunda oceaninterno,
abismo, de marfloroj la loĝejo.

Kaj mem per memorplumo ĝi sin verkas,
per plumo ama kaj per plum´ turmenta,
per ĉio, kion donas memorsento:
vizaĝo, kaj pejzaĝo, kaj intensa
pulsado de la lumo en  mateno.´

Ili estas la du unuaj strofoj de ´La Poemo´ , kiu malfermas la volumon ´Tiu muziko´ , de Ivan Junqueira, eldonejo Rocco, 2014. Granda poeto, kiu meritas longajn konsiderojn, multe super tio, kion mi pretendas. Miaflanke, mi koncentriĝas je liaj rimoj. Je liaj majestaj neperfektaj rimoj. Se la leganto konsentis voĉlegi, tiam li jam perceptis tion, kion mi diros.
De longa tempo oni scias, ke rimo ne estas esenca por poezio. Eĉ ne rigida, afektema metriko. Ili estas apenaŭ ornamaĵoj, kaj devas ĉiam servi tion, kio vere konsistigas poezion: muzikeco kaj precipe ia pensovibrado malfacile klarigebla sed facile sentebla, kiun oni nomas ´poezia penso´.  Ne temas pri tio, ke la formo ne gravas, male; ĝi estas esence grava, kiel teksturo al frukto. Nur ne indas prioritati la formon kaj ligi la poemon. Tiusence, la tradicia rimo, taŭge modulita, povas multe helpi. Modernistoj forĵetis rimon kaj metrikon, kaj ili havis siajn motivojn. Ili emis aerumi la poezion. Evoluo alportis la neperfektajn rimojn, kiujn la ĉi-supra poemo bone ilustras. Nun la versoj rimas, sed ne aspektas rimaj. La leganto sentas la muzikon sed se li ne atentas, li apenaŭ perceptas, kie ili sonas. Ili rilatas al la versoj simile kiel disonancaj sonkombinoj rilatas al la piano de Erik Satie.

Poemo/mem/etendas/interno/loĝejo.
Verkas/turmenta/sento/intensa/mateno.


Poezio malpeze ŝvebas per flugiloj de magia muziko de vortoj. Neperfektaj rimoj blovetas al niaj oreloj saĝan konsilon: pli grava ol perfekteco estas la serĉado de homa belo en la mondo.

sábado, 7 de março de 2015

NO QUINTAL



O meu amor caminha no quintal,
por entre as folhas da parreira
e os galhos do sentimento.
Acaricia os gomos das pitangas
e lambe o orvalho que cintila num pedregulho.
Chinelo raso no mato,
narinas escancaradas ao hálito do mundo
resumido entre muros.
Respira a calma alegria da estação,
palmilha torrões de terra imemorial,
flutua sobre teias de aranha
e suas memórias.
O meu amor é leve,
tênue,
brando,
benigno,
a singrar,
macio.
O meu amor é.

EN LA KORTO

Mia amo iras en la korto,
inter la folioj de vinberujo
kaj la branĉoj de sentoj.
Ĝi karesas  berojn de pitangoj
kaj lekas  roson, kiu rebrilas sur ŝtono.
Malaltaj pantofloj sur la herbo,
naztruoj larĝe malfermitaj  al la spirblovo de la mondo
resumita inter muroj.
Ĝi spiras la trankvilan ĝojon de la sezono,
surpaŝas aglomeraĵojn de pragrundo,
ŝvebas super araneaĵoj
kaj ties rememoroj.
Mia amo estas malpeza,
fajna,
milda,
benigna,
krozanta,
mola.

Mia amo estas.

FIAT LUX

A CRIAÇÃO DA LUZ (GUSTAVE DORÉ)

A UNESCO declarou 2015 o Ano Internacional da Luz.
É bem achado. Em tempos de temor pela escassez de água e de eletricidade, cabe refletir sobre esse magnífico fenômeno chamado luz. Magnífico e vital.
O texto do sítio da UNESCO se derrama em belas considerações sobre a virtude que nos envia o Sol na dose exata de sua quinta grandeza:  a luz da fotossíntese, o calor que ela transporta, as múltiplas tecnologias que ela permite.
Mas vai a luz para além da sua numerosa utilidade. Comanda as nossas pupilas, prateia no plenilúnio, desenha trêmulos caminhos no mar, estronda no céu borrascoso, seduz na chama e, sobretudo, em mágico desdobramento, extasia na espantosa beleza  do arco-íris. E nos propõe aos pobres homens o enigma da humildade: por que será escuro o universo?
Talvez seja ela o mais transcendental dos elementos da natureza. Imersos em nosso profundo obscurantismo, carecemos  os homens de luz, muita luz. Neste e em todos os anos vindouros.

FIAT LUX

UNESKO deklaris, ke 2015 estas la Internacia Jaro de Lumo.
Trafe. En tempo, kiam oni timas mankon de akvo kaj de elektro, indas pripensi pri tiu majesta fenomeno nomata lumo. Majesta kaj vitala.
La teksto en la retejo de UNESKO etendiĝas per belaj konsideroj pri la virto, kiun fluigas sur nin la Suno, en preciza dozo laŭ ĝia ĝusta potenco: luno de fotosintezo, varmo, kiun ĝi transportas, multoblaj teknologiaĵoj, kiujn ĝi permesas.
Sed lumo iras trans sian multenombran utilecon. Ĝi komandas niajn pupilojn, arĝentas en plenluno, strekas tremetantajn vojojn sur la maro, tondras sur tempesta ĉielo, ravas per flamo, kaj precipe, per magia dispartiĝo, ekstazas je la miregiga beleco de ĉielarko. Kaj ĝi proponas al ni, kompatindaj homoj, enigmon pri humileco: kial estas malluma la universofundo?

Eble ĝi estas la plej transcenda el la elementoj de la naturo. Mergiĝintaj en nia profunda obskuro, ni homoj bezonas lumon, multan lumon. Dum ĉi tiu jaro, kaj dum ĉiuj venontaj jaroj.