domingo, 11 de setembro de 2016

MÚSICA



Apura o ouvido, é música.
Um momento, silencia o coração,
mergulha no oceano abissal,
no vácuo inédito,
no reino das cores que riem,
dos sabores sem avesso.
Atenta para o país da harmonia,
ele te restaura,
te embala.
Música é hálito,
bafejo de pluma,
beijo azul,
cristal.
Sem música o mundo se desmanchava,
desintegravam-se os astros,
ficavam órfãos todos os poemas.
Tu mesmo ficavas órfão, irremediável.
Ave, música.


MUZIKO

Streĉu la orelon, ĝi estas muziko.
Momenton silentigu la koron,
plonĝu en la profundegan oceanon,
en la nekonatan vakuon,
en la regnon de ridantaj koloroj,
de gustoj sen kontraŭflanko.
Atentu pri la lando de harmonio,
ĝi vin restarigas,
vin lulas.
Muziko estas spirblovo,
ventumo de plumo,
blua kiso,
kristalo.
Sen muziko la mondo malfariĝus,
malintegriĝus la astroj,
orfiĝus ĉiuj poemoj.
Vi mem estus orfo, senrimede.

Ave, muziko.

VIDA NOVA, A CADA POEMA


   Vita Nuova, de Dante Alighieri, é um livro curioso.
   Escrito no século XIII, em Florença, parece inaugurar um caminho para o futuro romance italiano. O próprio Don Quixote foi publicado no início do século XVII. A obra do italiano é na verdade um misto de prosa e poesia.
   O conto, ingênuo, quase simplório, relata o sofrimento de um jovem (o próprio Dante?) por sua dama inatingível. Um amor idealizado pela gentil Beatriz, que principia aos nove anos de idade e se rompe em plena juventude, com a morte da amada. Beatriz, aliás, não é para ele u´a mulher, senão um ser diáfano, imaterial, espiritualizado e santificado. Entre eles, apenas olhares rápidos e nada mais.       Assim se consome o jovem, em sublimações.
   Onde a curiosidade do livro?
   A cada novo capítulo, o autor compõe um soneto ou balada, ao estilo clássico, em métrica e rima. Mais ainda: findo o poema, trata de explicar sua estrutura, suas partes e respectivos significados. Registra até, com todo o cuidado, as palavras com que principia cada parte. É como se o autor não confiasse no leitor. Ou, em hipótese mais benigna, como se convidasse o leitor a se ocupar da poesia com mais apuro e minúcia. Como faz ele próprio, o autor.
   Afinal, é disso que se trata. Menos de um etéreo amor feito de nuvem, do que da importância  da poesia e da música que as palavras podem conter. O jovem sonhador enfim sobrevive a seu sofrimento pelo poder consolador da poesia. Morre Beatriz e vira um anjo. Sobrevive o seu amante, agarrado aos versos.
   Vida nova, a cada poema.

VIVO NOVA, POST ĈIU POEMO

            
            Verkita en la XIII-a jarcento, en Florenco, ĝi ŝajne inaŭguras vojon al la estonta itala romano. Mem Donkiĥoto publikiĝis en la komenco de la XVII-a jarcento. La verko de la italo fakte estas miksaĵo de prozo kaj poezio.
            La niva, preskaŭ simplanima rakonto priskribas la suferadon de junulo (ĉu Dante mem?) pro lia neatingebla damo. Ia idealigita amo al la ĝentila Beatrico, kiu komenciĝas je la aĝo de 9 jaroj kaj rompiĝas en plena junaĝo, pro la morto de la amatino. Cetere, Beatrico ne estas por li virino, sed ia diafana, nemateria, spiritigita, sanktigita estulo. Inter ili, nur rapidaj rigardoj kaj nenio plia.  Tiel konsumiĝas la junulo, en sublimiĝoj.
            Kie la kuriozeco de la libro?
            En ĉiu nova ĉapitro, la aŭtoro verkas soneton aŭ baladon, laŭ klasika stilo, metrike kaj rime. Eĉ pli: post la poemo, li zorge klarigas ĝian strukturon kaj la respondajn signifojn. Li eĉ tute zorgeme enskribas la vortojn, per kiuj li komencas ĉiun parton. Kvazaŭ la aŭtoro ne fidus la leganton. Aŭ, en pli benigna hipotezo, kvazaŭ la aŭtoro invitus la leganton al okupiĝo pri poezio, pli akurate kaj detale. Kiel tion faras la aŭtoro mem.
            Fine, temas pri tio. Ne tiom pri ia etera amo farita el nuboj, kiom pri la graveco de poezio kaj pri la muziko kiu povas enesti en vortoj. La juna revulo fine postvivas sian suferadon per la konsola potenco de poezio. Beatrico mortas, kaj fariĝas anĝelo. Postvivas ŝia amanto, alkroĉita al versoj.

            Vivo nova, post ĉiu poemo.

segunda-feira, 5 de setembro de 2016

CABISBAIXO




Andava sempre cabisbaixo, ultimamente. Pesadas nuvens cinzentas no céu; perigo de tropeço, no chão. Até que trombou com um suporte de lixo preso ao muro, beirando a calçada. Quase lhe furou o olho.
Disse o oftalmologista: por pouco não perdes  uma vista.
Ao sair do consultório, decidiu: mais seguro erguer a cabeça.
As nuvens continuaram no céu; os tropeços, no chão.


KAPO TURNITA MALSUPREN

Lastatempe li ofte iradis kun  la kapo  turnita malsupren . Pezaj, grizaj nuboj sur la ĉielo; danĝero stumbli, sur la grundo. Ĝis li kraŝis kontraŭ rubujobreto ligita al muro, super trotuaro. Ĝi preskaŭ boris al li okulon.
La oftalmologiisto diris: pro detaleto, vi ne  perdis  unu okulon.
Elirante el la konsultejo, li decidis: pli sekure levi la kapon.

La nuboj plu restis sur la ĉielo; la stumblaĵoj, sur la grundo.

O MACBETH DE ORSON WELLES




Em 1o  de outubro de 1948 Orson Wells lançava o seu MacBeth às telas do mundo. Em 2016, a gente do mundo o assiste, com emoção. Sempre valerá a pena, pois se trata de um duplo clássico: na literatura e no cinema.
            A película é sombria como um filme de terror. Talvez seja mesmo um filme de terror. As três feiticeiras, que nunca mostram a cara, negras sob céu cinzento, com suas vozes esganiçadas, anunciam desde logo os ingredientes da maldade humana que elas mexem num tétrico caldeirão. E é contra esse mesmo céu sombrio, sem a face do ator,  que soa a frase das mais célebres da peça e da literatura universal: “A vida é uma sombra errante; um pobre comediante que se pavoneia no breve instante que lhe reserva a cena, para depois não ser mais ouvido. É um conto de fadas, que nada significa. Narrado por um idiota cheio de voz e fúria.”
            Há quem se incomode com os escuros e grosseiros cenários de papelão – público talvez embriagado pelas feéricas produções do cinema moderno. Eu gosto. Casam bem com a tragédia composta para mostrar o paroxismo da crueldade e ambição. Que cores usar, além do cinza e do negro? Que efeitos especiais superariam o olhar  terrível do rei? Que luzes jogar sobre tamanha iniquidade?
            Um extraordinário clássico, a ser visto e revisto. Desde os primeiros acordes do expressivo prólogo musical de Jacques Ibert, até os últimos acordes de seu trágico epílogo. As palavras não dão conta do que fica na mente do espectador – só a música.


MACBETH DE ORSON WELLES

            Je la 1-a de oktobro 1948, Orson Welles lanĉis sian MacBeth al la ekranoj de la mondo. En 2016, homoj tra la mondo ĝin spektas emocie. Ĉiam valoros la penon, ĉar temas pri duobla klasikaĵo: en literaturo kaj en kinarto.
            La filmo estas ombreca, kvazaŭ terorfilmo. Eble ĝi ja estas terorfilmo. La tri sorĉistinoj, kiuj neniam montras sian vizaĝon, nigraj figuroj sub griza ĉielo, kun siaj kriĉaj voĉoj, tuj anoncas la ingrediencojn de la fieco homa, kiujn ili miksas en tragika kaldrono. Kaj kontraŭ tiu ombreca ĉielo, sen la vizaĝo de la aktoro, sonas unu la plej famaj frazoj en tiu dramo kaj en la universala literaturo: “Vivo estas vaganta ombro; kompatinda komikisto, kiu patose sin movas dum la mallonga tempo, kiun al li donas la sceno, kaj neniam plu aŭdiĝas. Ĝi estas fabelo, kiu signifas nenion. Rakontita de idioto, plena de bruo kaj furiozo.”
            Iujn homojn ĝenas la malhelaj, krudaj scenejoj el kartono – eble tiu estas publiko ebriiĝinta per la kolorplenaj produktaĵoj de la moderna kino. Al mi ĝi plaĉas. Ili bone kongruas kun la tragedio, verkita por montri paroksismon de krueleco kaj ambicio. Kiajn kolorojn uzi, krom grizo kaj nigro? Kiaj specialaj efektoj superus la teruran rigardon de la reĝo? Kiajn lumojn ĵeti sur tiom da malbono?
            Eksterordinara klasikaĵo, vidinda kaj revidinda. Ekde la unuaj sonoj de la esprimoriĉa muzika enkonduko de Jacques Ibert, ĝis la lastaj sonoj de lia tragika muzikepilogo. Vortoj ne sufiĉas por klarigi tion, kio restas en la kapo de spektinto – apenaŭ muziko.