o abacateiro

 

 

 

Foto PSV 2022

 

 

Este ano o abacateiro não deu fruto.

Na época certa, floresceu dourado, anunciando imensa produção. Há muitos anos ele age assim, em generosidade sem limite. O que nos dá o gosto de ingerir o fruto e o distribuir aos amigos – e até a desconhecidos.  

Mas este ano o abacateiro não frutesceu. Resultaram umas pequenas bolas verdes e duras, que caem com o vento, em melancólica desesperança. Recusaram-se todos ao intumescimento da devida estação.

Perguntei ao abacateiro o motivo. Soberbo, ele não me deu resposta.

Tenho pensado longamente. De repente, atinei com a explicação. Por décadas tenho colhido os frutos desta árvore majestosa. Admiro-a profundamente, mas nunca me lembrei de agradecer.

Não basta admirar; a generosidade, embora gratuita, nutre-se da gratidão.

- Muito grato, querido abacateiro!

 

La avokadarbo

 

Ĉi tiun jaron la avokadarbo ne fruktis.

Je la ĝusta sezono, ĝi ore floris, kaj anoncis grandegan produktadon. De multaj jaroj ĝi tiel agas, en senfina malavareco.  Tio donas al ni la plezuron manĝi la frukton kaj disdoni ĝin al geamikoj — kaj eĉ al nekonatoj.

Sed ĉi tiun jaron la avokadarbo ne fruktodonis.  Rezultis etaj, malmolaj, verdaj buloj, kiuj falas pro la vento, en melankolia senespero. Ili ĉiuj rifuzis grasiĝi en la koncerna sezono.

Mi demandis de la avokadarbo la kialon. Ĝi fiere ne respondis.

Mi longe pensadis. Subite, mi trafis la klarigon. Dum jardekoj mi plukadas la fruktojn de ĉi tiu majesta arbo. Mi profunde admiras ĝin, sed mi neniam memoris danki.

Ne sufiĉas admiri; grandanimeco, kvankam senpaga, nutriĝas per dankemo.

— Koran dankon, kara avokadarbo!

 

 

o arauto

 

“ É o sentido que os homens conferem à sua existência, é seu sistema global de valores que define o sentido e o valor da velhice. Inversamente: através da maneira pela qual uma sociedade se comporta com seus velhos, ela desvela sem equívoco a verdade – muitas vezes cuidadosamente mascarada – de seus princípios e de seus fins.”

(Simone de Beauvoir, “A Velhice”, 1970)

 

Devemos todos refletir sobre a velhice, arauto de nossa finitude. É preciso coragem e serenidade para olhá-la de frente e tentar decifrar seu sentido. A maioria de nós desvia os olhos, perturbado.

O velho a toca com sua mão trêmula. Estará em confronto com seu passado, com suas escolhas, com seus equívocos e conquistas. Estará pacificado se puder olhar para seu percurso de vida com tolerância e certo humor. Não se sentirá, assim, obrigado ao confronto e à resistência, mas à estóica aceitação: “Que fiz da minha vida?”

O jovem a vê sempre distante, esquecido de que o tempo é uma espécie de ilusão. A cada passo, deveria submeter-se ao exercício de certa pergunta: “Quê pensarei disto daqui a algumas décadas?”

À sociedade, esta espécie de abstração inquieta e caprichosa, caberia a tarefa de consultar a História e a consciência coletiva (outra abstração), em busca de uma prestação de contas: “Quê tenho feito de meus velhos?”

Pois ali mesmo, na próxima esquina, a Indesejada nos espreita...

 

la heroldo

 

“La senco, kiun la homoj donas al sia vivo, ilia tuteca sistemo de valoroj, estas tio, kio difinas la sencon kaj la valoron de maljuneco. Inverse: per la maniero, kiel iu socio kondutas rilate siajn maljunulojn, ĝi nepre malkaŝas la veron — ofte zorge maskitan — pri siaj principoj kaj pri siaj celoj.” (Simone de Beauvoir, “La Maljuneco”, 1970)

 

Ni ĉiuj devas mediti pri la maljuneco, heroldo pri nia finiĝemo. Necesas kuraĝo kaj sereneco por rigardi ĝin alfronte kaj klopodi deĉifri ĝian sencon. Plej multaj inter ni deturnas la okulojn, perturbitaj.

Maljunulo ĝin tuŝas per sia tremetanta mano. Li alfrontas sian pasintecon, siajn elektojn, siajn misfarojn kaj konkerojn. Li estas en paco kun si mem se li povas rigardi al sia vivovojo kun toleremo kaj bonhumoro. Tiel li ne sentos sin devigita al kunpuŝiĝo kaj rezistado, sed al stoika akceptemo: “Kion mi faris el mia vivo?”

Junulo vidas ĝin ĉiam for, forgesinte, ke la tempo estas iaspeca iluzio. Post ĉiu paŝo, li devus sin submeti al la ekzerco de demando: “Kion mi pensos pri ĉi tio post kelkaj jardekoj?”

Al la socio, ĉi tiu speco de malkvieta, kapricema abstraktaĵo, koncernus la taskon konsulti la Historion kaj la kolektivan konsciencon (alian abstraktaĵon), serĉe de ia kvitiĝo: “Kion mi faradas el miaj gemaljunuloj?”

Ĉar jen ĉe la proksima stratangulo, la Nedezirata nin gvatas...

 

retrato

 

 

 

Fizeram-me um retrato.

Para minha surpresa, recebi de Helga Plötner, artista alemã, veterana Esperantista e linda pessoa, o meu retrato. Ela se dedica, generosamente,  a criar retratos de Esperantistas, mundo a fora. Desenha-os com artes de minúcia, delicadeza e precisão. Resultam rostos cheios de vida.

Olho-o longamente, e me custa distinguir o que sinto. Examino a pele engelhada, especialmente ao lado dos olhos assimétricos – o esquerdo mais fechado.  Abaixo da cabeleira branca, a testa é larga e sulcada, e as orelhas, pequenas. Em contraste com o nariz volumoso, que minha mãe denominava “nariz fornalha”, quase uma deformidade. Sulcos profundos também nos lados da boca, cujos lábios sorriem de leve, mais finos do que um dia já foram. A pele do pescoço, com suas redundâncias, contribui para a denúncia dos anos.

Há uma certa estranheza em se olhar assim, em detalhe. Por trás do possível narciso,  passa-se uma espécie de desvendamento. Quem é este que aí sorri, de leve, sobre o papel? Quê cogita, quê vislumbra, quê percebe? Que palavra o poderia definir? Encontro no retrato um rosto sem palavra. Alguém no constante espanto do mundo, no puro ar de certa manhã fresca.  Não passa de face, num momento de vida. No momento seguinte, há de ter sido outro.

Um instante, efêmero e único.

 

 

portreto

 

 

Oni desegnis mian portreton.

Por mia suprizo, mi ricevis de Helga Plötner, germana artistino, veterana Esperantistino kaj belega persono, mian portreton. Ŝi grandanime sin dediĉas al kreado de portretoj de Esperantistoj, tra la mondo. Ŝi desegnas kun detala, delikata, preciza arto. Rezultas vizaĝoj plenaj de vivo.

Mi ĝin longe rigardas, kaj mi penas ekkompreni, kion mi sentas. Mi ekzamenas la sulkoplenan haŭton, aparte apud la okuloj asimetriaj - la maldekstra malpli aperta. Sub la blanka hararo, la frunto estas larĝa kaj sulkita, kaj la oreloj, etaj. Kontraste kun la granda nazo, kiun mia patrino alnomis “fornegaj nazoj”, preskaŭ misformaĵo. Profundaj sulkoj ankaŭ apud la buŝo, kies lipoj apenaŭ ridetas, malpli dikaj ol iam. La haŭto de la kolo, kun siaj faldoj, kontribuas por denunci pri la jaroj.

Troviĝas ia strango, se oni sin tiel rigardas, detale. Sub la ebla narciso, okazas iaspeca malkovro. Kiu estas tiu, kiu apenaŭ ridetas, sur la papero? Kion li pensas, vidas, perceptas? Kiu vorto povus lin difini? Mi trovas sur tiu portreto senvortan vizaĝon. Iu en konstanta miro pri la mondo, en pura matena freŝa aero. Nur vizaĝo, en unu momento de la vivo. Je la sekva momento, li estis jam alia.

Unu momento, efemera kaj unika.

 

uma visita

 

PSV - jan 2023

Recebi uma visita da Sra. Cegueira. Mulher esguia, séria e de poucas palavras. Entrou, sentou-se na beira de uma poltrona da minha sala, girou os olhos pelo ambiente e indagou sem preâmbulos:

-  Quê tens olhado?

- Olho o mundo, os homens e alguns bichos.

- Quê tens visto?

- Alguma dor, alguma alegria.

- Quê pretendes?

- Olhar ainda um pouco mais, e ver melhor.

Ela esboçou um sorriso mínimo, que podia ser de ironia ou de comiseração.

- Não mereces. Podias ter olhado melhor, visto melhor. Mau uso tens feito dos olhos que te dei; merecias perdê-los. Mas, para teu consolo, encontrei hoje muitos que sequer olharam o mundo, os homens, os bichos. E nada viram, ao cabo. Assim, deixo-te ainda um pouco de olhos. Tem juízo, trata de olhar melhor, de ver o que importa.

- Que importa?

A Sra. Cegueira deu um suspiro de desencanto, levantou-se, e saiu com passos silenciosos, sem se despedir.

 

VIZITO

 

Mi akceptis viziton de S-ino Blindo. Svelta, serioza, vortŝparema virino. Ŝi envenis, sidiĝis sur la rando de fotelo en mia vizitĉambro, rapide promenigis la okulojn tra la ĉambro kaj demandis, sen enkondukaj esprimoj:

- Kion vi rigardas?

- Mi rigardas la mondon, la homojn, kaj kelkajn bestojn.

- Kion vi vidas?

- Iom da doloro, iom da ĝojo.

- Kion vi intencas?

- Rigardi ankoraŭ iom pli, kaj pli bone vidi.

Ŝi apenaŭ montris diskretan rideton, kiu povus esti ironia aŭ kompata.

- Vi ne meritas. Vi povus rigardi pli bone, vidi pli bone. Malbonan uzon vi faradas de la okuloj, kiujn mi donis al vi; vi meritus perdi ilin. Sed por via konsolo, mi renkontis hodiaŭ multajn homojn, kiuj eĉ ne rigardis la mondon, la homojn, la bestojn. Kaj fine ili nenion vidis. Do, mi lasas al vi ankoraŭ por iom da tempo okulojn. Estu pli saĝa, klopodu rigardi pli bone, vidi tion, kio gravas.

- Kio gravas?

S-ino Blindo suspiris elreviĝe, stariĝis kaj foriris per silentaj paŝoj, sen adiaŭo.

renascimento

 

Baldur Ragnarsson (1930-2018),

autor islandês de extensa obra literária

original em Esperanto.

 

 

renaskiĝo                                                                 renascimento

 

 

Kiel ombro de ombro                                            Como a sombra de uma sombra

mildas la sonĝo en niaj koroj                                suave é o sonho em nossos corações

kiel odoro de nevidebla floro                                como aroma de flor invisível

kiel lunolumo sur fermitaj okuloj.                        como a luz da  lua sobre olhos cerrados

                                                                               

Kaj ni ne plu estas la samaj.                                  E já não somos os mesmos.

Ni sonĝis nin for                                                    Sonhamo-nos longe

detruis nian materion                                              desfizemos nossa matéria

nuligis niajn distingojn de noblo kaj malnoblo      anulamos nossas percepções de       

kulpo kaj senkulpo                                                                     nobreza e mesquinhez

scio kaj nescio                                                       culpa e inocência

                                                                                saber e não saber

Ni sonĝas en la realo

realas en la sonĝo,                                                  Sonhamos no real

detruitaj kaj renaskitaj en la sama tempo.              somos reais no sonho,

                                                                               destruídos e renascidos a um só tempo.

Kaj la vortoj ne plu estas vortoj                                                                   

la tero ne tero                                                         E as palavras já não são palavras

nek la ĉielo ĉielo.                                                    a terra não terra

                                                                                nem o céu céu.

                                                                               

                                         

Baldur Ragnarsson                                                               (trad. PSV)   

                                                                                                                  

                                                                                         

mensagem da mão sinistra

 

 

 

 

 

A Sala São Paulo apresentou recentemente o Concerto para mão esquerda, de Maurice Ravel (1875-1937), executado pela OSESP e pelo solista Cédric Tiberghien. Todo mundo devia ver e ouvir, e depois procurar outras performances no Youtube. Trata-se de uma experiência estética única – além de uma mensagem de vida. Dezoito minutos de música fascinante, composta a pedido do pianista austríaco Paul Wittgenstein (1887-1961), que perdera o braço direito na guerra. A dança vertiginosa da mão sinistra não monta apenas três sequências rítmicas em contínuo de extraordinária exigência técnica, mas parece também dizer ao ouvinte expectador: “Não se queixe; enfrente!”.

 

MESAĜO DE LA MALDEKSTRA MANO

 

La brazila  koncertejo Sala São Paulo antaŭ nelonge prezentis la Konĉerton por la maldekstra mano, de Maurice Ravel (1875-1937), plenumita de OSESP (simfoniorkestro) kaj la pianisto Cédric Tiberghien. Ĉiuj devus vidi kaj aŭdi ĝin, kaj poste serĉi aliajn plenumojn en Youtube. Temas pri unika estetika sperto — krom mesaĝo pri la vivo. Dek ok minutoj da fascina muziko, komponita laŭ peto de la aŭstra pianisto Paul Wittgenstein (1887-1961), kiu perdis sian dekstran brakon en la milito.  La vertiĝeca danco de la maldekstra mano ne kunmetas nur tri ritmajn sinsekvojn laŭ kontinuaĵo de eksterordinara teknika postulo, sed ŝajnas ankaŭ diri al la aŭdanto-spektanto: “Ne plendu; alfrontu!”.

milênios depois...

 

 

 

 

Mercêdes Fabiana, grande e culta amiga, me brinda com um volume pequeno e precioso “Da Ilíada”, de Rachel Bespaloff, Editora Âyiné, 2022, tradução (primorosa) de Giovani T. Kurz. Em 6 capítulos e um adendo, a autora traça refinada análise do poema de Homero, que, escrito séculos antes de Cristo, repercutiu nas ideias cristãs, segundo ela. Curiosamente, justapõe ao poderoso poema à obra de Lev Tolstoi. As divindades helênicas, segundo a autora, refletem a incoerência e a insanidade humanas, “perfeitos personagens de comédia”. Assim também os mundanos de “Guerra e Paz”.

Para as minhas necessidades (talvez inconscientes), o segundo capítulo, “Tétis e Achiles” é o ápice do livro. Descreve o amor sublime, generoso e conformado, de deusa, por seu filho semi-deus. Ela, “jovem imortal de belas tranças”, serena e doce; ele, herói selvagem e violento, que escolhe o caminho dramático da guerra e do abismo. Indomável Aquiles, impiedoso e obsessivo, a oscilar entre a luta e o tédio. Somente Tétis, com seu amor trágico pela predestinação, consegue atenuar a alma do filho por meio da ternura:

“Aquiles se inclina diante da ordem dos deuses que lhe é transmitida pela mãe, o indomável é domado, na obediência ele encontra, por um instante, a serenidade que lhe foge.”

Milênios se passam e Homero continua a nos fazer pensar.

 

JARMILOJN POSTE...

 

Mercêdes Fabiana, granda klera amikino, donacis al mi etan, valoran volumon “Pri Iliado”, de Rachel Bespaloff, Eldonejo Âyinê, 2022, traduko (bonega) al la portugala lingvo de Giovani T. Kurz. En 6 ĉapitroj kaj unu aldono, la aŭtorino konstruis rafinitan analizon de la poemo de Homero, kiu estis verkita jarcentojn antaŭ Kristo, kaj influis la kristanajn ideojn, laŭ ŝi. Kurioze, ŝi apudmetis al la potenca poemo la verkon de Lev Tolstoj. La helenaj dioj, laŭ la aŭtorino, reflektas la homajn malkoheron kaj malsanmenson, “perfektaj figuroj de komedio”. Tiel ankaŭ la mondumuloj de “Milito kaj Paco”.

Por miaj bezonoj (eble subkonsciaj), la dua ĉapitro, “Tetis kaj Aĥilo” estas la kulmino de la libro. Ĝi priskribas la altspiritan amon, grandaniman kaj rezignacian, de diino al sia duon-dia filo. Ŝi, “juna senmortulo kun belaj harplektaĵoj”, serena kaj dolĉa; li, sovaĝa, perfortema heroo, kiu elektis la dramecan vojon de milito kaj abismo. Nedresebla Aĥilo, senkompata kaj obseda, kiu oscilas inter lukto kaj enuo. Nur Tetis, per sia amo tragika pro antaŭdestino, sukcesas mildigi la animon de la filo per tenero:

“Aĥilo cedas antaŭ la ordono de la dioj, kiun al li transdonas lia patrino, la nedresebla estas dresita, en obeado li trovas por momento la serenecon, kiu fuĝas de li.”

Pasis jarmiloj, kaj Homero plu pensigas nin.

luto

 

 

PSV set 2022

Luto

manto tênue do tear de uma tecelã muito velha.

Couraça rija,

vago odor de chuva fina

silenciosa litania indecifrável.

Tomo-o nas mãos trêmulas

e o amasso, e fica-me na pele a tinta vil

do pardo papel.

O luto não se amarfanha,

não se rasga,

não se queima.

O luto se sopra,

de mistura com um assobio infantil.

Sai no hálito.

A cor do luto não cabe no negro,

mas no ocre.

Paira, nunca pousa.

Erra vago informe.

 

 

 

funebro

 

Funebro

leĝera mantelo el la teksilo de tre maljuna teksistino.

Malmola kiraso

malpreciza odoro de pluveto

silenta litanio nedeĉifrebla.

Mi prenas ĝin per tremantaj manoj

kaj ĝin ĉifas, kaj restas sur mia haŭto la aĉa inko

de aĉa papero.

Funebron oni ne ĉifas,

ne ŝiras,

ne bruligas.

Funebron oni blovas,

mikse kun infana fajfo.

Ĝi eliras kun la buŝodoro.

La koloro de funebro ne kongruas kun nigro,

sed kun okro.

Ĝi ŝvebas, neniam ripozas.

Erarvagas senforma.