grito

 

 

Chegou a casa à noite, depois de um dia cheio de afazeres inúteis. Quando abriu o cadeado do portão, ouviu um grito desesperado, pavorosamente sonoro e longo, a chamá-lo pelo nome. Aquilo fendeu o oco da noite com uma espantosa violência imaterial. Ele se virou. A rua estava deserta, nenhum vizinho à porta, nenhum canto onde alguém pudesse esconder-se, nenhuma janela acesa. O vazio. O asfalto e a amendoeira dormiam placidamente.

Entrou e foi buscar o quadro de Munch. Nunca o compreendera tão bem.

 

 

krio

 

Li alvenis hejmen vespere, post tago plena de senutilaj aferoj. Kiam li malfermis la pendseruron de la ferpordo, li ekaŭdis furiozan krion, timige laŭtan kaj longan, vokantan lian nomon. Tio fendis la vakuon de la nokto per mirindega nemateria perforto. Li sin turnis. La strato estis senhoma, neniu najbaro ĉe la pordo, neniu angulo kie iu povus sin kaŝi, neniu lumanta fenestro. Malpleno.  La asfalto kaj la migdalarbo trankvile dormadis.

Li eniris kaj serĉis la pentraĵon de Munch. Li neniam antaŭe ĝin komprenis tiel bone kiel nun.

colhe o verso

 

PSV maio2023

 

 

Colhe o verso enquanto ele paira, ao alcance.

Toma-o teu

com as mãos nuas, lavadas,

guarda-o na algibeira da alma

para o justo momento

em que a vida to pedir.

Não o deixes à deriva, como fazes com os dias,

não o ponhas de lado,

nem te distraias dele como dos crepúsculos de outono. 

O verso te será cobrado no diâmetro das tuas pupilas,

na largura da tua respiração,

no comprimento dos teus passos.

Cuida do verso como de um infante frágil,

um copo d’ água,

uma carícia na face.

Verso e vida,

vida, verso,

um.

 

Kaptu la verson dum ĝi ŝvebas atingebla.

Prenu ĝin via

per nudaj lavitaj manoj,

metu ĝin en la poŝon de la animo

por la ĝusta momento

kiam la vivo ĝin petos de vi.

Ne lasu ĝin vagi, kiel vi agas kun la tagoj,

ne metu ilin flanken,

nek distru vin per ili kiel per la aŭtunaj krepuskoj.

La verson oni postulos de vi laŭ la diametro de viaj pupiloj,

laŭ la larĝo de via spirado,

laŭ la longo de viaj paŝoj.

Zorgu pri la verso kiel pri malfortika infano,

pri glaso da akvo,

pri kareso sur la vizaĝo.

Verso kaj vivo,

vivo, verso,

unu.

dia das mães

 

PSV 2019

    Sua mãe padecera de uma amargura incurável. O mundo lhe soava hostil; a vida, um massacre. Cultivava um espírito crítico, sombrio e impiedoso. Educava os filhos  com reprimendas cortantes e apontava as pessoas com indisfarçável suspeição. Tinha uma queda estética pela ironia e pelo pessimismo. Sabia escolher com finura a palavra ferina. Sua mãe dizia, convicta: aqui é um lugar de puro sofrimento.

    No entanto, deixou-lhe por herança o gosto pelo anoitecer, junto ao mar; e pelo fascínio da música de Mozart. Por isso, todos os anos, no dia das mães, ele ouve, com lágrimas nos olhos, a Lacrimosa.

 

Tago de patrinoj

 

    Lia patrino suferis de nekuracebla angoro. La mondo sonis al ŝi malamika; la vivo, ia masakro. Ŝi kultivis ian kritikeman, sombran, senindulgan spiriton. Edukis siajn gefilojn per mordaj riproĉoj kaj montris la homojn kun klara suspektemo. Havis ian estetikan guston por ironio kaj pesimismo. Sciis elekti kun subtileco la vundan parolon. Lia patrino diradis, konvinkita: ĉi tiu estas loko de pura suferado.

    Tamen, ŝi lasis al li kiel heredon la plezuron de vesperiĝo ĉe la maro; kaj de la rava muziko de Mozart. Tial, ĉiujare, okaze de la tago de patrinoj, li aŭdas, kun larmoplenaj okuloj, la Lacrimosa.

pessimismo

 

Começam a saltitar na internet vídeos atentando para o perigo de ficarmos todos muito tempo ao telefone. E tais alertas nos vêm por telefone!

Alega-se que o telefone e seu conteúdo hipnótico e vulgar dominam a nossa mente e nos achatam a cognição. Deve ser verdade; aliás, verdade antiga.

Schopenhauer, no século 18, fez campanha solitária e indignada do mesmo feitio. Só que deblaterava contra... livros! Na época, já proliferavam as edições que seduziam os leitores das últimas novidades. E as últimas novidades, então como agora, são quase sempre banalidades, sejam livros ou quaisquer outros veículos. E excesso de banalidade faz mal ao espírito.

Fico a pensar: quem decide se devo ligar e olhar o telefone? Serei eu ou o próprio telefone? Quem decide o próximo livro que eu vou ler? Eu ou o editor? Quem é responsável pelo conteúdo que me entra pelos olhos? Eu ou o produtor do referido conteúdo?

Nada de muito novo sob o Sol. Leiam “A Arte de Escrever”.

Em tempo: Schopenhauer é considerado um filósofo pessimista.

 

 

Pesimismo

 

Eksaltas en interreto filmetoj atentigantaj pri la danĝero resti tro longan tempon rigardante la telefonaparaton. Kaj tiuj atentigoj venas al ni per la telefono!

Oni argumentas, ke telefonaparatoj kaj iliaj hipnotaj, vulgaraj enhavaĵoj regas nian menson kaj subpremas nian kognokapablon. Certe estas vere; cetere, malnova veraĵo.

Schopenhauer, en la 18-a jarcento, faris solulan kaj indignan kampanjon pro simila afero. Sed li indigniĝis kontraŭ...  libroj! Tiutempe, jam multiĝis eldonoj, kiuj delogis legantojn al lastaj, modaj novaĵoj. Kaj lastaj novaĵoj, tiam kaj nun, estas preskaŭ ĉiam banalaĵoj, ĉu temas pri libroj, ĉu pri aliaj ajn materialoj. Kaj tro da banalo malbonfaras al la spirito.

Mi konjektas: kiu decidas, ĉu mi devas ŝalti la telefonaparaton? Ĉu mi, aŭ la aparato mem? Kiu decidas pri la proksima libro, kiun mi legos? Ĉu mi, aŭ la eldonanto? Kiu respondecas pri la enhavo de tio, kio eniras miajn okulojn? Ĉu mi, aŭ la produktinto de la menciita enhavo?

Nenio vere nova sub la Suno. Legu: “La Arto Verki”.

Laste: Schopenhauer oni konsideras pesimisma filozofo.

Vésper

 

 

 

PSV - maio 2023 

Vésper mora no meu quintal.

As pessoas não acreditam, e eu folgo que não creiam, mas assim é.

Nas tardes de maio, assim que o sol se vai, ela desce em silêncio,  com seu lume alegre, e passeia pelo gramado. E beija o cacho de uvas, e trepa no tronco do velho abacateiro ranzinza, e arranca dele um sorriso de avô. E acaricia uma orquídea, e cheira o limão que amadurece, e faz cócegas na orelha do meu cão.

A mim ela me olha de longe, com seu olhar de doces travessuras. E posso ler naqueles olhos-luzes que ela me convida a conhecer sua morada do céu.

- Um dia, Vésper, um dia eu hei de visitá-la no céu...

 

Venuso

 

Venuso loĝas en mia korto.

La homoj ne kredas, kaj al mi ĝuas, ke ili ne kredas, sed tiel estas.

En majaj vesperoj, tuj post la sunforiro, ŝi silente malsuprenvenas, kun sia gaja lumo, kaj promenas sur la herbejo. Kaj kisas grapolon de vinberoj, kaj grimpas la trunkon de la maljuna, malbonhumora avokadarbo, kaj estigas en ĝi avan rideton. Kaj ŝi karesas orkideon, kaj flaras maturiĝantan citronon, kaj jukas la orelon de mia hundo.

Ŝi rigardas min de malproksime, per sia rigardo de dolĉa petolado. Kaj mi povas legi sur tiuj lumokuloj, ke ŝi invitas min ekkoni ŝian loĝejon en la ĉielo.

— Iam, Venuso, iam mi vizitos vin en la ĉielo...

o louco

 

PSV abr 2023 

A duas esquinas de mim vive um louco. Grita, gesticula, pragueja, gargalha, e se agita na calçada, e no meio da rua, e careteia assustadoramente. Louco e escandaloso, e por isso duplamente incômodo, por ser louco e por ser escandaloso. Há loucos quietos e loucos escandalosos, e estes últimos são duplamente inconvenientes. Os não loucos passamos ao largo dos loucos mansos, e não nos importamos com eles. Os escandalosos nos fazem mudar de calçada ou mesmo evitar a tal esquina.

Não compreendemos a loucura. Ela nos assusta, quando nos grita; a outra, fingimos que não existe. Na verdade, toda loucura nos assusta, quando damos de cara com ela.

No fundo, sabemos que temos todos uma partícula daquela misteriosa substância da sandice, no fundo de nós. Por isso preferimos passar de passo apressado pela esquina, como se aquilo que ali se agita não fosse uma pessoa – apenas um louco.

Agimos como as autoridades: ignoramos o louco da esquina, por não saber lidar com a nossa própria loucura.

frenezulo

Du stratangulojn for de mi, vivas frenezulo. Li krias, sakras, gestas, ridegas kaj senĉese moviĝas sur la trotuaro kaj meze de la strato, kaj timige grimacas. Freneza kaj skandala, kaj tial duoble malkomfortiga, ĉar freneza kaj skandala. Ekzistas frenezuloj kvietaj kaj frenezuloj skandalaj, kaj ĉi tiuj lastaj estas duoble malkonvenaj. Ni, la nefrenezaj,  preterpasas la kvietajn frenezulojn, kaj ni ne interesiĝas pri ili. La skandalaj devigas nin transiri al la aliflanka trotuaro, aŭ eĉ eviti tiun stratangulon. 

Ni ne komprenas frenezon. Ĝi timigas nin, kiam ĝi krias al ni; pri la alia, ni ŝajnigas, ke ĝi ne ekzistas. Fakte, ĉia frenezo nin timigas, kiam ni vidas ĝin vizaĝo al vizaĝo.

Efektive, ni scias, ke ni ĉiuj havas eron de tiu mistera substanco de freneco, en la fundo de ni. Tial ni preferas rapide preterpasi la stratangulon, kvazaŭ tio, kio tie moviĝadas, ne estus homo - nur frenezulo.

Ni agas kiel la aŭtoritatuloj: ni ignoras la stratangulan frenezulon, ĉar ni ne scias pritrakti nian propran frenezon. 

noite

 

 

 

PSV 2022

 

 

ó noite que me trazes afago

no âmago da tua escuridão

que me trazes liberdade na ausência de rumo

que me ofuscas com tua irresistível obscuridade

me ensurdeces com tua música inaudível

noite longa e pacífica

calma e imutável

imemorial noite secreta

banha-me noite como banhas os arbustos

umedece meus lábios como se foram frutos verdes

esfria-me como esfrias a terra cansada

sopra-me noite o teu hálito perfumado

repousa noite

e deixa que eu repouse em ti minha alma fatigada

dá-me o momento de não saber e não sofrer por não saber

dá-me um turno de paz

noite amiga

pois amanhã terei o embate  da luz mais uma vez

 

nokto

 

ho nokto kiu alportas kareson

en la interno de via mallumo

kiu alportas liberecon en foresto de direkto

kiu min blindigas per via nerezistebla obskuro

min surdigas per via neaŭdebla muziko

longa paca nokto

trankvila senŝanĝa

praa sekreta nokto

banu min nokto kiel vi banas arbustojn

malsekigu miajn lipojn kvazaŭ nematurajn fruktojn

malvarmigu min kiel vi malvarmigas lacan grundon

blovu min nokto per via parfuma buŝodoro

ripozu nokto

kaj lasu min ripozigi en vi mian elĉerpitan animon

donu al mi momenton por nescii kaj ne suferi pro nescio

donu al mi tempon de paco

amika nokto

ĉar morgaŭ mi denove  la alfrontos la lumon

perplexidade

 

PSV abr 2023

à plena luz do dia o homem bateu-me ao portão:

- dá-me uma rosa!

- para que me pedes uma rosa, homem?

- é para uma santa.

- quê rogas à santa, homem?

- rogo pela saúde de minha mãe.

- quê se passa com sua mãe, homem?

- está a agonizar no leito, desenganada.

- escolhe entre as rosas a mais bela, homem.

foi-se o homem com sua rosa, com sua santa, com sua mãe.

fez o que pôde.

eu permaneci aquém do portão, com minha perplexidade.

 

perplekso

 

en plena taglumo la homo frapis ĉe mia kradpordo:

- donu al mi unu rozon!

- por kio vi petas unu rozon, homo?

- por ofero al sanktulino.

- kion vi petos de la sanktulino, homo?

- mi petos sanon por mia patrino.

- kio okazas al via patrino, homo?

- ŝi agonias sur lito, senespere.

- elektu inter la rozoj la plej belan, homo.

foriris la homo kun sia rozo, kun sia sanktulino, kun sia patrino.

li faris sian eblon.

mi restis ĉe mia flanko de la kradpordo, kun mia perplekso.

 

a bela flor amarela

 

PSV - 04/2023

        A bela flor amarela

        parece que quer voar;

        meu coração, como ela,

        em segredo, quer sonhar.

        A flor não sabe do céu,

        nem o coração do sonho.

        Resta-me o verso que é meu,

        em que sonhar eu me ponho...

        La majesta floro flava

        staras kvazaŭ flugopreta;

        en la koro amohava

        staras deziro sekreta.

        Floro ĉielon ne konas

        kaj koro sonĝi ne scias.

        Nur pri versoj mi disponas,

        tra versoj mi fantazias...

meditar escrevendo

   

É possível que o imperador Marco Aurélio tenha escrito suas “Meditações” apenas para si próprio. Ao fim de um dia cheio de labuta, ele reservava alguns minutos para anotar pensamentos que o ajudassem a compreender a vida e a si mesmo. Apoiava-se assim no exercício da filosofia estóica, que recomenda, como ponto essencial, a reflexão constante, antes da ação.

Ao que parece, a escrita o ajudava. Meditar escrevendo confere maior consistência às ideias: pode-se revisar as palavras escritas quantas vezes for necessário. Uma vez ditas, são como setas que um arco disparou.

O  assunto diz respeito ao nosso tempo. Dois milênios depois,  parece generalizada a tendência de se expressar sem refletir, seja por meio da fala, seja pela escrita. E pior: de agir impensadamente.

Ainda bem que os escritos do imperador chegaram até nós.

 

Mediti skribe

 

Eble la imperiestro Marko Aŭrelio verkis siajn “Meditojn” nur por si mem. Fine de tago plena de penado, li rezervadis kelkajn minutojn por noti pensojn, kiuj povus helpi lin kompreni la vivon kaj sin mem. Li tiel sin apogis sur la ekzerciĝado de la stoika filozofio, kiu rekomendas, kiel esencan punkton, konstante pripensi, antaŭ ol agi.

Ŝajne, skribado helpis lin. Mediti skribe donas pli da konsisto al ideoj: oni povas revizii skribitajn vortojn kiomfoje estas necese. Unu fojon diritaj, ili estas kvazaŭ sagoj, kiujn pafarko ĵetis.

Ĉi tiu temo koncernas nian tempon. Post du jarmiloj, ŝajnas ĝenerala la tendenco sin esprimi senpripense, ĉu per paroloj, ĉu per skribo. Kaj eĉ pli malbone: agi senpripense.

Feliĉe la skribaĵoj de la imperiestro alvenis ĝis ni.

pessoas polivalentes

 

 

 

 

“A Velhice”, de Simone de Beauvoir, é leitura desafiante. São seiscentas páginas dedicadas a demostrar a aridez que constitui os últimos anos de uma longa vida, na maioria das vezes. Solidão, decadência, luto, perdas, limitações, doença, às vezes desprezo e humilhação.

Há porém pequenas luzes que brilham na escuridão. A autora reconhece que “pessoas polivalentes” podem ser favorecidas no seu processo de envelhecimento. Para elas, existe a chance de uma renovação de valores. Quem alimenta múltiplos e vibrantes interesses durante a vida tem maior chance de chegar ao fim mantendo a curiosidade, a vontade de aprender, de conviver. O engenheiro que veleja e joga xadrez; o químico que cultiva poesia e desenha quadrinhos; o enfermeiro que joga tênis e estuda francês; o advogado que estuda cultura indígena e pratica montanhismo  -  são pessoas com maior chance de uma velhice promissora.

Sofre-se na velhice pelas limitações físicas, mas também pela perda da curiosidade e de horizontes. Pessoas “polivalentes” têm horizontes mais amplos.

E não faltam atrativos neste nosso vasto mundo.

 

Multflankaj personoj

 

“La Maljuneco”, de Simone de Beauvoir, estas defia legaĵo. Sescent paĝoj por montri la krudecon, kiu konsistigas la lastajn jarojn de longa vivo, plej ofte. Soleco, dekadenco, funebro, perdoj, limigoj, malsano, foje spitado kaj humiligado.

Ekzistas tamen etaj lumoj, kiuj helas en mallumo. La aŭtorino rekonas, ke “multflankaj personoj” povas esti favorataj en sia maljuniĝo. Por tiuj, troviĝas ŝanco por renovigo de valoroj. Kiu nutras diversajn kaj vibroplenajn interesojn dum la vivo havas pli grandan eblecon alveni al la fino tenanta scivolemon, deziron lerni, kunvivi. Inĝeniero, kiu velas kaj ludas ŝakon; ĥemiisto, kiu kultivas poezion kaj desegnas bildstriojn; flegisto, kiu ludas tenison kaj studas la francan lingvon;advokato, kiu studas indiĝenan kulturon kaj praktikas montargrimpadon — estas personoj kun pli granda ŝanco pri promesdona maljuneco.

Oni suferas dum maljuna aĝo pro korpaj limigoj, sed ankaŭ pro perdo de scivolemo kaj de horizontoj. Multflankaj personoj havas pli vastajn horizontojn.

Kaj ne mankas allogaĵoj en ĉi tiu nia vasta mondo.

 

personalidades esmagadoras

 

Há relato de que a esposa de Tolstói o considerava uma “personalidade esmagadora”.

Existem de fato, na vida de todos nós, personalidades esmagadoras. Que significa?

São pessoas que se postam, diante de nossos olhos, como irresistíveis, que nos inibem, que tolhem nossa capacidade de pensar com isenção. Pessoas que se impõem pela força de sua irradiação, de sua palavra, de uma superioridade mental que julgamos inatingível. Não se trata apenas de pessoas que consideramos mais inteligentes ou capazes que nós: elas vivem melhor que nós, elas sabem mais que nós.

Nutrimos por elas o temeroso respeito que se deve a um superior. Sentimos uma total incapacidade de nos opormos a elas, em qualquer campo da vida. São gente aparentemente liberta do universal sentimento de insegurança que habita o mundo.

Diante delas, somos pequeninos.

Serão mais felizes, essas personalidades esmagadoras?

Ao que consta, o casamento de Tolstói e Sofia não foi propriamente um modelo de felicidade conjugal.

 

Premegantaj personecoj

 

Ekzistas informo, ke la edzino de Tolstoj konsideris lin ia “premeganta personeco”.

Ekzistas efektive, en la vivo de ni ĉiuj, premegantaj personecoj. Kion ĝi signifas?

Ili estas personoj, kiuj staras antaŭ niaj okuloj kiel nerezisteblaj, kiuj nin inhibas, kiuj limigas nian kapablon libere pensi. Personoj, kiuj imponas per la forto de sia radiado, de siaj paroloj, per ia mensa supereco, kiun ni taksas neatingebla. Ne temas nur pri homoj, kiujn ni konsideras pli inteligentaj aŭ kapablaj ol ni: ili vivas pli bone ol ni, ili scias pli multe ol ni.

Ni nutras rilate ilin la timoplenan respekton, kiun oni ŝuldas al superulo. Ni sentas kompletan malkapablon kontraŭi ilin, en ia ajn vivokampo. Ili estas homoj ŝajne liberiĝintaj de la universala sento de malsekureco, kiu vivas en la mondo.

Antaŭ ili, ni estas etaj.

Ĉu tiuj premegantaj personecoj estas pli feliĉaj?

Verŝajne, la kunvivado de Tolstoj kaj Sofia ne estis propradire ia modelo de geedza feliĉo.

pequeno réquiem para uma gatinha

 

PSV

Morreu a minha gatinha. Não sem antes deixar explícito o seu amor: veio morrer perto de mim, discreta e silenciosamente.

O animalzinho, doce e manso, ocupava seu lugar na casa. Tinha existência macia como sua pelagem; a respiração emitia um ruído calmo de chinelo no assoalho. Quando ela chegava, a gente sentia a premência da carícia.

Morreu. Deixou um vazio no ambiente, um vácuo pequenino mas significativo — como ela mesma. Uma lacuna felina.

A morte da minha gatinha desencadeou em mim  pensamentos inesperados. 

O pensamento de que a convivência afetiva talvez seja o mais vigoroso fator de crescimento e amadurecimento pessoal. Precisamos conviver, seja com gente, seja com um bichinho de estimação. É o que nos alenta, ao longo do caminho.

E no entanto, a perda do ser amado é experiência universal. Todos nós, em certo momento da vida, perdemos pessoas (ou bichos) que amamos profundamente. Sendo fenômeno ubíquo e eterno, deve haver nele alguma utilidade.

Talvez seja simplesmente assim: se sobrevivemos com dignidade à perda do ser que mais amamos, tornamo-nos pessoas melhores.

Malgranda rekviemo por katineto

Mortis mia katineto. Ne sen antaŭa eksplicita esprimo de sia amo: ŝi venis morti proksime al mi, diskrete kaj silente.

La besteto, dolĉa kaj milda, okupis sian lokon en la hejmo. Ŝi havis ekziston molan kiel ŝia haŭto; la spirado sonigis trankvilan brueton de pantoflo sur planko. Kiam ŝi alvenis, oni sentis la urĝon karesi.

Ŝi mortis. Ŝi lasis malplenon en la ejo, ian vakuon etan, sed signifoplenan — kiel ŝi mem. Ian felisan mankon.

La morto de mia katineto estigis en mi neatenditajn pensojn.

La penson, ke ama kunvivado estas la plej forta faktoro por personaj kresko kaj maturiĝo. Ni bezonas kunvivi, jen kun homoj, jen kun dorlotbestoj. Tio nin subtenas, laŭlonge de la vojo.

Kaj tamen perdo de amata estulo estas universala travivaĵo. Ni ĉiuj, en ia momento en la vivo, forperdas homojn (aŭ bestojn), kiujn ni profunde amas. Se ĝi estas ĉiea kaj eterna fenomeno, tiam devas troviĝi en ĝi ia utileco.

Eble simple temas pri tio: se ni digne postvivas la perdon de estulo, kiun ni plej amas, ni fariĝas pli bonaj personoj.