Qual dos dois tem mais valor?

 

PSV jul 2025

 

 

 

 

Qual dos dois tem mais valor,

entre o erro e o acerto?

O acerto é sempre agradável,

mas erro exige conserto.

 

O acerto afirma o sabido,

mas não se sai do lugar;

erro traz aprendizado,

se se sabe aproveitar.

 

Tão bom quanto já saber

- sabedoria do povo! -

é de engano cometido

conquistar um saber novo. 

 

 

Kio estas pli valora:

misfaro aŭ ĝusta faro?

Ĝusto estas ĉiam plaĉa,

sed mison sekvu riparo.

 

Tio, kion oni scias,

alportas nenion novan;

misfaro povas instrui

kapon lertan, lernopovan.

 

Laŭ antikva tradicio,

miso estas avantaĝa,

se per misfaro farita

oni fariĝas pli saĝa.

 

o pichador e a preposição

 

 

 PSV jun2025

Caminhar pelas ruas da cidade tem suas surpresas. Passando sob um viaduto, dei com uma pichação em grandes letras negras, sobre uma das colunas que o sustentam:

 

Queria

mudar com

você, não

por você

 

Não consegui passar indiferente. Demorei um pouco a atinar com o que me atraiu, naquele doce poeminha de rua. A eterna  ilusão da mudança? As letras grandes e angulosas, como quem grita? A veleidade do verbo no pretérito imperfeito?

Fiquei a imaginar o gesto-spray do pichador que “desejaria” mudar, e mudar junto. Ousado visionário!

Só então percebi que meu encanto fora causado pelo cuidado com que, sonhador,  ele desenhou suas preposições. Ambas muito bem postas, a serviço de uma ideia romântica. E mais: o requinte de interpor uma vírgula – num tempo em que já não se valoriza a pontuação.

Não há dúvida: anda por aí, pelas mesmas ruas que palmilho, um poeta.

 

 

La murstrekisto kaj la prepozicio

 

Piedirado laŭ la stratoj de la urbo donas siajn surprizojn. Pasante sub viadukto, jen mi ekvidis murskribaĵon per grandaj nigraj literoj, sur unu el la kolonoj, kiu ĝin subtenas:

 

Mi volus

ŝanĝiĝi kun

vi, ne

pro vi

 

Mi ne sukcesis preterpasi indiferenta. Mi bezonis iom da tempo por kompreni, kio min allogis, en tiu dolĉa strata poemeto.  Ĉu la eterna iluzio de ŝanĝiĝo? Ĉu la grandaj, angulecaj literoj kvazaŭ kriantaj? Ĉu la malforta volo de la verbo en la kondicionalo?

Mi longe imagadis la ŝpruc-geston de la murstrekisto, kiu “dezirus” ŝanĝiĝi, kaj kune. Aŭdaca viziulo!

Subite mi perceptis, ke mian raviĝon kaŭzis la zorgemo, per kiu, revema, li desegnis siajn prepoziciojn. Ambaŭ tute ĝuste almetitajn, je la servo de ideo romantika. Kaj plie: li rafinite intermetis komon — en tempo, kiam oni jam ne atentas pri interpunkcio.

Ne estas ia dubo: vagadas laŭ la samaj stratoj, kie mi piediras, poeto. 

banho de floresta

PSV jun 2025

 

A ideia é interessante. Há alguns anos, surgiu no Japão a crença de que passeios regulares em lugares arborizados e com muito verde faz bem à saúde. “Banho de floresta” virou moda. Depois se espalhou pelo mundo, e em muitos outros países realizaram-se estudos sérios que tiraram a charmosa moda do território da oscilante medicina alternativa. Foram estudados os seus efeitos em pessoas sadias e em doentes, em adultos e crianças. As pesquisas incluíram passeios de 10 minutos até 3 horas; quando se consideravam as distâncias percorridas, eram de dois, três ou quatro quilômetros. Mas sempre duas vezes por semana.

E todos concluíram por benefícios concretos: a pressão arterial se estabiliza, os batimentos cardíacos se acalmam, o sistema imunológico se fortalece; libera-se serotonina no cérebro, melhoram os quadros de depressão e ansiedade.

A ideia é boa, sem contra-indicações.  O problema é encontrar a floresta.

 

Arbar-bano

 

La ideo estas interesa. Antaŭ kelkaj jaroj, aperis  en Japanujo la kredo, ke regulaj promenoj en arboriĉaj lokoj kun multe da verdaĵoj bonfaras al la sano. “Arbar-bano” fariĝis modo. Poste ĝi disiĝis tra la mondo, kaj en multaj aliaj landoj oni plenumis seriozajn esplorojn, kiuj forprenis la ĉarman modon el la loko de necerta alternativa medicino. Oni studis pri ĝiaj influoj je sanaj kaj malsanaj personoj, je plenkreskuloj kaj infanoj.  La studaĵoj inkludis promenojn daŭrantajn 10 minutojn, ĝis 3 horojn; kiam oni konsideris la distancojn, ili estis du-, tri-, kvarkilometraj. Sed ĉiam dufoje en ĉiu semajno. 

Kaj ĉiuj konkludis, ke estas konkretaj bonfaroj: la sangopremo stabiliĝas, la korbatoj trankviliĝas, la imunologia sistemo plifortiĝas; produktiĝas pli da serotonino en la cerbo, pliboniĝas la kazoj de depresio kaj anksio.

La ideo estas bona, sen kontraŭindikoj. La problemo estas trovi la arbaron.

 

Foi chegando, sonolenta

 

PSV 05/2025

Foi chegando, sonolenta,

por obra do azul de maio,

e se sentou na varanda,

e só me olhou de soslaio.

 

A roseira que ali mora,

cheia de felicidade,

sorriu pétalas vermelhas:

“Amiga, irmã, que saudade!...”

 

Ela suspirou, discreta,

enquanto dela saía,

a se espalhar na varanda,

seu perfume - era a Poesia...

 

 

Jen ŝi alvenis, malvigla,

sub la allogo de majo,

sidiĝis en la verando,

en sinteno de malgajo.

 

Rozujo, tie loĝanta,

ridetis kaj dolĉe  diris,

per siaj ruĝaj petaloj:

“Fratino, vin mi sopiris!...”

 

Ŝi suspiris tre diskrete

kaj el ŝi eliris ia

parfumo, kiu disflugis:

estis ŝi — la Poezio...

o corvo insolente

 PSV-05/2025

 No último sábado, nosso pequeno Clube de Leitura da Associação Paulista de Esperanto discutiu “O Corvo”, de Poe. Foram quatro traduções do famoso poema, cada uma com uma proposta diferente de transposição. Uma simples leitura (de preferência em voz alta, para captar a musicalidade das rimas e métricas) permite perceber o desafio que cada tradutor enfrentou.

A simbologia do texto fascina. O Corvo – Destino ou Fatalidade – entra pela janela, e não pela porta, e interrompe a leitura de textos de “Ciência Ancestral”, em que o poeta buscava, em vã procura, consolo pela perda da amada. A ave petulante pousa sobre o busto de Atena – a deusa da Sabedoria e da Razão – em evidente postura de supremacia. E repete, a cada contestação do homem enlutado: “Nunca mais!...”. A ave é negra como a noite, e parece provir das profundezas de Plutão, o deus do submundo. O poema termina e ela permanece ali, sobre Palas Atena, para sempre.

O estadunidense Edgar Allan Poe morreu aos 40 anos de idade, de alcoolismo. Seu poema se transformou num desafio para tradutores, mundo afora. Só para o Português, são mais de cinquenta versões d’ O Corvo.

Mas o verdadeiro desafio ele deixou aos leitores – cada um a refletir sobre o que diria a um corvo insolente que invadisse a sua sala, altas horas, e repetisse, abusado: “Nunca mais!...”

 

La aroganta korvo

 

La   ĵus pasintan sabaton, nia eta Legoklubo de Esperanto-Asocio de San-Paŭlo diskutis pri “La Korvo”, de Poe. Estis kvar tradukoj de la fama poemo, ĉiu kun malsama propono de translingvigo. Per simpla legado (prefere voĉa, por ke oni kaptu la muzikecon de rimoj kaj metrikoj) oni perceptas la defion, kiun ĉiu tradukinto alfrontis.

La simbologio de la teksto estas rava. La Korvo — Destino aŭ Fatalo — envenas tra fenestro kaj ne tra la pordo, kaj interrompas la legadon de tekstoj pri “Antikva Scieno”, en kiuj la poeto vane serĉadis konsolon pro la perdo de amatino. La senhonta birdo eksidas sur la busto de Ateno — diino de Saĝo kaj Racio — laŭ evidenta sinteno de supereco. Kaj ĝi ripetadas, post ĉiu kontesto de la funebranta homo: “Neniam plu!...” La birdo estas nigra kiel nokto, kaj ŝajnas deveni el la profunda regno de Plutono, la dio de la subtera mondo. La poemo finiĝas kaj ĝi tie restadas, sur Palas Ateno, por ĉiam.

La usonano Edgar Allan Poe mortis 40-jaraĝa, de troa drinkado. Lia poemo fariĝis defio por tradukistoj, tra la tuta mondo. Nur en la portugala lingvo, ekzistas pli ol kvindek versioj de La Korvo.

Sed la veran defion li lasis al la leganto — nome pensi pri tio, kion li dirus al korvo aroganta, kiu invadus lian vizitoĉambron kaj senĉese ripetadus: “Neniam plu!...”.

os nomes de meu avô

 

PSV 05/2025

 

 

Meu avô Breno era um homem incomum. Culto, austero e disciplinado, o que o não impedia de cultivar o bom humor e o senso poético da vida. De sua velha estante eu me encantava com volumes esparsos do “Tesouro da Juventude” e velhos exemplares das “Seleções”, a “Reader’s Digest” em Português. Ainda me lembro da seção “Rir é o melhor remédio”.

Meu avô declamava de memória longos trechos d’ Os Lusíadas, e isso me impressionava. Comia pastéis caseiros às segundas feiras e aos domingos acompanhava o almoço com vinho tinto que vinha de São Roque.

Mas, para mim, seu talento mais curioso era o de atribuir nomes. Sua primogênita chamou-se Glaura, suponho que por nostalgia das terras de Minas, onde há uma bonita localidade com esse nome; o segundo filho, meu pai, chamou-se Ofir, nome da lendária terra rica em ouro, citada no Velho Testamento; o terceiro filho, Omair, nome de origem árabe que significa “o que vive para sempre”.

Eu admirava esse requinte para nomes. Quando ganhei um lindo filhote de pastor alemão, uma cadelinha cheia de carisma canino, ele propôs logo: “Há de se chamar Lenda!” . E assim foi, e o nome casava com o bicho, à perfeição.

Tenho saudade de meu avô Breno, e de seu talento para nomes. Bem nomear as coisas do mundo é compreendê-lo melhor.

 

La nomoj de mia avo

 

Mia avo Breno estis neordinara homo. Klera, severmora kaj disciplinema, sed tio ne malhelpis lin kultivi bonhumoron kaj poeziecan sencon de la vivo. El lia malnova libroŝranko mi raviĝadis per disaj volumoj de la kolekto “Trezoro de la Junularo” kaj malnovaj ekzempleroj de la revuo “Seleções”, la portugallingva versio de “Reader’s Digest”. Mi ankoraŭ memoras la rubrikon “Ridi estas la plej bona kuracilo”.

Mia avo parkere deklamadis longajn fragmentojn de “La Luzidoj”, kaj tio impresis min. Ĉiulunde li manĝis hejme faritajn pasteĉojn, kaj dimanĉe li gustumis la tagmanĝon kun vino veninta el la urbo São Roque.

Sed al mi ŝajnis, ke lia plej kurioza talento estas la kapablo elekti nomojn. Lia unuenaskita filino nomiĝis Glaura, mi supozas, ke pro nostalgio pri regiono de brazila ŝtato Minas Gerais, kie troviĝas samnoma bela urbeto; lia dua filo, mia patro, nomiĝis Ofir, nomo de legendeca lando riĉa je oro, menciita en la Malnova Testamento; la tria filo, Omair, arabdevena nomo, kiu signifas “tiu, kiu vivas por ĉiam”.

Mi admiris tiun rafinitecon pri nomoj. Kiam mi gajnis belegan idon de germana ŝafhundo, nome hundineton plenan de hunda karismo, li tuj proponis: “Ĝi nomiĝu Legendo”. Kaj tiel estis, kaj la nomo kongruis kun la besto, perfekte.

Mi sopiras mian avon Breno, kaj lian talenton por nomoj. Trafe nomi la aferojn en la mondo estas kompreni ĝin pli bone.

 

aprender a ler

PSV abr2025
 

Chega um tempo em que a vista declina. Os olhos já não divisam com a nitidez de antes, já não se tem certeza de quem cumprimenta do outro lado da rua, ou da célere ave que corta o céu. O pior é que a leitura vai ficando lenta, as palavras já não escorrem pelas linhas com a agilidade de antes, as letras começam a parecer  pequeninas...

O velho, viciado em livros, ficou aflito. Como viver sem ler?

O temor o conduziu a uma decisão radical. Pelos últimos anos que lhe restavam, precisava selecionar cuidadosamente os livros que colocaria sob o abajur potente e a lupa que o ajudaria a degustar o texto. Não podia perder tempo: ainda não lera clássicos essenciais, filósofos percucientes, poetas inspirados, ensaistas consagrados. A lista era interminável.

No entanto, o velho agora lia com vagar, voltava com calma e relia frases inteiras, cada palavra com seu peso devido, cada página com seu inteiro significado. Agora ouvia o som dos substantivos, via a cor dos adjetivos e sentia o pulsar dos verbos. Sobretudo adivinhava entrelinhas.  Uma revelação. Como se agora estivesse a aprender de fato o que é a leitura.

Ao fim de seus dias, ao declínio de seus olhos de velho.

 

 Lerni legadon

 

Alvenas tempo, kiam la vidado malfortiĝas. La okuloj jam ne perceptas kun la sama antaŭa klareco, oni jam ne estas certa pri tio, kiu salutas el la alia flanko de la strato, aŭ pri la rapida birdo, kiu tranĉas la ĉielon. Plej malbone estas, ke legado fariĝas malrapida, la vortoj jam ne fluas sur la linioj kun la sama, antaŭa lerteco, la literoj komencas aspekti etaj...

La maljunulo, pasia pri libroj, afliktiĝis. Kiel vivi sen legado?

Tiu timo kondukis lin al radikala decido. Dum la lastaj jaroj al li restantaj, li devos zorge selekti la librojn, kiujn li metos sub la potencan lampon kaj sub la lupeon, kiu helpos lin gustumi la tekston. Li ne rajtas perdi tempon: li ankoraŭ ne legis esence gravajn klasikulojn, profundajn filozofojn, inspirplenajn poetojn, prestiĝajn eseistojn. La listo estis senfina.

Tamen, la maljunulo nun legadis malrapide, li trankvile revenadis kaj relegadis tutajn frazojn, ĉiun vorton kun ĝia ĝusta pezo, ĉiun paĝon kun ĝia kompleta signifo. Nun li aŭdadis la sonadon de substantivoj, li vidadis la koloron de adjektivoj, kaj sentadis la pulsadon de verboj. Precipe li divenadis la interliniojn. Ia revelacio. Kiel se nun li efektive lernus, kio estas legado.

Je la fino de siaj tagoj, je la malfortiĝo de siaj maljunulaj okuloj.

pai e mãe

PSV abr 2025

 

Se eu acreditasse no Demônio, com certeza atribuiria a ele a maldade que estão fazendo pela internet, a envolver crianças e adolescentes. São perversões repugnantes, cujo sentido desafia a razão mais robusta. Por que fazer isso com os pequenos?

Em muitos casos, ocorrem crimes horríveis e mortes cruéis. O mecanismo envolve uma espécie de hipnose, fantasias de horror e obsessão. Muitos jovens não têm estrutura mental para suportar a pressão (auto)destrutiva.

Não adianta botar a culpa no Coisa-Ruim. Essas coisas estão sendo feitas por gente, mesmo. Pessoas que estão no mundo, como se fossem normais. Talvez estejamos cruzando com tais monstros, por aí.

Queremos que o governo tome providências; que as escolas se posicionem;  que  a polícia aja. Está certo. Mas o mais eficiente seria investir numa instituição chamada “pai e mãe”. Só a influência amorosa e obstinada destas duas figuras pode ser mais poderosa que esse grande terror moderno.

Todos podemos conversar com as crianças e adolescentes sobre o sentido da vida. Mas as palavras dos pais têm uma força insuperável.

 

Patro kaj patrino

 

Se mi kredus la Demonon, mi certe atribuus al li la fiaĵon, kiun oni faras per interreto, trafantan infanojn kaj adoleskantojn. Ili estas abomenaj perversioj, kies senco defias plej fortikan racion. Kial fari tion al etuloj?

Multfoje okazas teruraj krimoj kaj kruelaj mortoj.  La meĥanismo uzas specon de  hipnozo, hororajn fantaziojn kaj obsedon. Multaj gejunuloj ne havas mensan strukturon por elporti la (mem)detruan premadon.

Ne utilas kulpigi la Satanon. Tiaj aferoj estas plenumataj ja de homoj. Homoj en la mondo, kvazaŭ normalaj.  Eble ni renkontas tiajn monstrojn, tie kaj tie. 

Ni volas, ke la registaro faru ion; ke lernejoj prenu sintenon; ke la polico agu. Certe. Sed plej efike estus investi je institucio nomata “patro kaj patrino”.  Nur la amoplena, obstina influo de ĉi tiuj du figuroj povas esti pli potenca ol tiu granda moderna teroro.

Ni ĉiuj povas interparoli kun infanoj kaj adoleskantoj pri la senco de la vivo. Sed la paroloj de gepatroj havas ian nesupereblan forton.

 

um homem de bem

 

PSV mar2025

 

 

 

 

Faleceu em Lorena/SP, neste mês de março de 2025, próximo ao Carnaval, o Dr. Caio de Almeida Jr.. Ninguém ficou sabendo: ele pediu a máxima discrição e dispensou flores e rezas.

Exerceu medicina com dignidade, por seis décadas. Fundou o Pronto-Socorro da Santa Casa  e atraía ao corpo clínico colegas que pudessem contribuir para um melhor atendimento à população. Iniciava suas visitas à enfermaria antes das seis da manhã. Austero, avesso a sentimentalismo barato, mantinha dois ídolos: o Trabalho e o Estudo. Era um moderno estóico, o médico mais estudioso que eu conheci.  

Era culto, leitor voraz e estimava citações, especialmente shakespearianas. “Não há ciência que mostre a alma de um homem pelos traços de seu rosto.”  Não tinha religião e se posicionava agnóstico. Mas se compadecia dos pobres. E tinha uma discreta admiração pelo Deus de Spinoza.

Foi meu amigo. Aprendi muito com ele e lhe tenho uma gratidão que nunca pude expressar. Guardo dele, entre muitos dizeres, um chiste que nunca hei de esquecer:

“Na vida, são necessárias duas coisas. Primeira: não esquente a cabeça com coisas pequenas. Segunda: tudo é pequeno.”

Dr. Caio, meu amigo, era um homem de bem.

 

Bona homo

 Forpasis en la brazila urbo Lorena, en ŝtato San Paŭlo, en ĉi tiu monato marto 2025, okaze de Karnavalo, D-ro Caio de Almeida Jr.. Neniu eksciis pri tio, siatempe: li petis maksimuman diskretecon kaj ne volis florojn kaj preĝojn.

Li laboris kiel medicinisto kun digno, dum ses jardekoj. Li fondis la Sukurejon de la hospitalo Sankta Domo kaj allogadis al ĝia skipo de klinikistoj kolegojn, kiuj povus kontribui al pli bona zorgado pri la sano de la loĝantaro. Kutime li komencis siajn vizitojn al la enhospitaligitaj pacientoj antaŭ la sesa matene. Severmora, ne ema al banala sentimentaleco, li kultivadis du idolojn: Laboron kaj Studadon. Li estis ia moderna stoikulo, la plej studema kuracisto, kiun mi iam konis.

Li estis klera, avida leganto kaj amanto de citaĵoj, aparte la ŝekspiraj. “Ne ekzistas scienco, kiu povas montri la animon de homo per la trajtoj de lia vizaĝo.” Li ne havis religion kaj sin tenis agnostikulo. Sed li kompatis la malriĉulojn. Kaj havis diskretan admiron pri la Dio de Spinoza.

Li estis mia amiko. Mi multon lernis de li, kaj havas al li dankemon, kiun mi neniam povis esprimi.  Mi konservas de li, inter multaj diraĵoj, ŝercon, kiun mi neniam forgesos:

“En la vivo, estas necesaj du aferoj: La unua: ne tro varmigu vian kapon pro etaj aferoj. La dua: ĉio estas eta.”

D-ro Caio, mia amiko, estis bona homo.

 

 

 

 

como na vida

 

PSV mar2025

 

 

Leio, em paralelo, dois livros. Um deles me põe diante dos olhos uma prosa fluida, agradável, original, inesperada nas palavras e na construção das frases; propõe ideias surpreendentes em torno de fatos banais, e colore tudo com bom humor e  uma dose certeira de ironia. O outro é tosco, maculado por erros de grafia, lugares-comuns, rupturas penosas no fluxo do relato, e expressões afetadas e inadequadas ao contexto.

Ambos são relatos romanceados, interessantes, mas sem grande poder de absorver, só pela história, o entusiasmo do leitor. No entanto, leio o primeiro com gosto, e o segundo com sacrifício.

Este é um traço da literatura a que nem sempre se atenta: importa não só o quê se diz, mas como se diz. Como na vida.

 

same kiel en la vivo

 

Mi legas paralele du librojn. Unu el ili metas antaŭ miajn okulojn fluan prozon, agrablan, originalan, neatenditan laŭ vortoj kaj laŭ la konstruado de frazoj; ĝi proponas surprizajn ideojn pri banalaj faktoj, kaj ĉion kolorigas per bona humoro kaj ĝusta dozo da memironio. La alia estas kruda, makulita per misskriboj, banalaj esprimoj, penigaj rompoj en la fluado de la rakonto, kaj nenaturaj,   netaŭgaj esprimoj en la kunteksto.
Ambaŭ estas romanecaj rakontoj, interesaj, sed sen granda povo kapti, nur per la historio, la entuziasmon de la leganto. Tamen, la unuan mi legas kun plezuro, la duan kun sento de ofero.

Ĉi tiu estas trajto de literaturo, pri kiu oni ne ĉiam atentas: gravas ne nur tio, kion oni diras, sed ankaŭ kiel oni diras. Same kiel en la vivo.