sexta-feira, 6 de setembro de 2024

o menino e o ipê

 
PSV set 2024

Não longe daqui
 

há um menino que gosta de ipês.

 

De sua alta janela, pincela cores,

 

inventa perfumes,
 

espalha pelos campos os alegres buquês coloridos.

 

Os pássaros adejam versos à roda dele,

 

as nuvens o acariciam com fresca umidade,

 

o vento canta para ele em calmo silêncio.

 

O menino paira.

 

O mundo está salvo.

 

 

 

Ne for de ĉi tie

 

estas knabo, kiu amas ipeojn*.

 

De sia alta fenestro li strekas kolorojn,

 

inventas parfumojn,

 

dismetas tra la kampojn gajajn kolorajn bukedojn.

 

Birdoj flugigas versojn ĉirkaŭ li,

 

nuboj lin karesas per  freŝa  humido,

 

vento kantas al li en trankvila silento.

 

La knabo ŝvebas.

 

La mondo estas savita.

 

*Ipeo:  arbo ofte trovebla en Brazilo (Handroanthus impetiginosus).



domingo, 1 de setembro de 2024

metamorfose

PSV set 2024
 

 



Um bom amigo, a certa altura, decidiu mostrar-lhe um erro. Ele o cometera havia muitos anos mas, como se sabe, o tempo não apaga os erros, ao contrário da memória, que luta por sepultá-los. Ele de fato cometera aquele erro, por mais mais incômodo que fosse reconhecê-lo. A primeira reação é sempre a justificativa. 

— Mas eu tive motivos... fiz aquilo porque...

Além de não abrandar a alma, as justificativas vão causando um constante remoer do passado, uma ruminação obsessiva, cujo único resultado costuma ser uma curiosa, dolorosa metamorfose. Não que o erro se transforme em inseto, mas em algo pior: em culpa. Seu erro, tantos anos decorridos, agora se arvorava em culpa, em dorida culpa. Desceu ao porão da infância, com seus labirintos, para vestir a túnica pesada do remorso. Com o reconhecimento do erro, ele ainda poderia aprender alguma coisa; com a culpa, só lhe cabia gemer.

...

Vagou algum tempo nessa espécie de subterrâneo da alma, até que uma tênue luz o ajudou a voltar ao rés-do-chão de sua vida mental. Essa luz era simplesmente um pensamento claro e sincero:

— Errei mesmo!  Estupidamente! Lamento muito. Se puder remendar, estou pronto. Espero errar menos, a partir de agora. Peço desculpa.

...

E aqui se encontra ele, de novo, na superfície incerta do mundo, às voltas com suas escolhas, até o último dos dias.  

 

 

metamorfozo

 

Alvenis momento, kiam bona amiko decidis montri al li misfaron. Li estis aginta mise, antaŭ multaj jaroj, sed oni scias, ke la tempo ne forviŝas misfarojn, male ol la memoro, kiu strebas ilin sepulti. Li efektive estis plenuminta tiun earon, eĉ se tre malkomforte estis rekoni tion. Lia unua reago estis provo sin pravigi.

— Sed mi havis kialojn... mi tion faris, ĉar...

Krom ne mildigi la animsenton, pravigoj iom post iom kaŭzas konstantan revenadon al la pasinteco, ian obsedan remaĉadon, kies sola rezulto kutime estas kurioza, dolora metamorfozo. La misfaro ja ne transformiĝas en insekton, sed en ion eĉ pli malbonan: en kulpon. Lia eraro, post tiom da jaroj, nun aplombis kiel kulpo, dolora kulpo. Li descendis al la subtera etaĝo de infanaĝo, kun ĝiaj labirintoj, por surmeti la pezan mantelon de kulposento. Rekoninte sian misfaron, li ankoraŭ povus lerni ion; ene de kulpo, nur restis al li ĝemado.

...

Dum iom da tempo li vagis en tiu speco de subtera regiono de la animo, ĝis malforta lumo lin helpis reveni al la teretaĝo de sia mensa vivo. Tiu lumo estis simple unu klara, sincera penso:

— Jes, mi eraris! Tute stulte! Mi tre bedaŭras. Se mi povas realĝustigi tion, mi estas preta. Mi esperas malpli ofte misfari, de nun. Mi pardonpetas.

...

Kaj jen li staras denove sur la necerta surfaco de la mondo, okupita per siaj elektoj, ĝis la lasta tago.   


 

terça-feira, 20 de agosto de 2024

madrugadas

 

PSV - 09/2024

 

Nas madrugadas de inverno,

bem-vindo  o toque da coberta macia

que acaricia e conduz

ao sono calmo e ao sonho misterioso.

 

Nas madrugadas de solidão,

bem-vindo o som da palavra suave

que sossega e revela

pensamento claro e sentimento criativo.

 

A palavra agasalha.

 

 

frumatenoj

 

En vintraj frumatenoj,

bonvenon al la tuŝo de mola litkovraĵo,

kiu karesas kaj kondukas

al trankvila dormado kaj al mistera sonĝo.

 

En solecaj frumatenoj,

bonvenon al la sono de milda parolo,

kiu kvietigas kaj montras

klaran penson kaj kreopovan senton.

 

La parolo varmige vestas.


terça-feira, 6 de agosto de 2024

Rebeca do mundo


Rebeca Andrade – eis o nome mais repetido  no país inteiro. Não sem motivo, depois do estupendo desempenho da moça nas Olimpíadas de Paris, neste 2024. Um fenômeno raro, para o qual faltam palavras que ainda não tenham sido ditas. De repente, aquele sorriso luminoso, os movimentos atléticos perfeitos, a figura cativante se tornaram um símbolo. Ela veio de família humilde, filha de mãe heroica e deixou  o mundo a seus pés. Não é pouca coisa.

Rebeca naturalmente causa também uma onda de patriotismo. O Brasil ganha autoestima com ela. Cada brasileiro sente-se presenteado com um fragmento de suas medalhas. É compreensível. Mas fico a pensar comigo que Rebeca Andrade não é apenas um símbolo brasileiro. Ela representa a humanidade. Ultrapassa fronteiras e irmana a todos numa crença de que todos valemos. Ela aumenta a nossa fé no ser humano.

Rebeca Andrade é grande demais para ficar restrita a um só país. Ela é do mundo.

 

Rebeca de la mondo

 

Rebeca Andrade — jen la plej ripetata nomo en la tuta lando. Ne senkiale, post la fantasta faro de la junulino en la Olimpikoj, en Parizo, en ĉi tiu jaro 2024. Rara fenomeno, pri kiu mankas vortoj ankoraŭ ne diritaj. Subite, tiu luma rideto, la perfektaj atletaj movoj, la ĉarma homfiguro fariĝis simbolo. Ŝi devenis de simpla familio, filino de heroa patrino, kaj lasis la mondon ĉe siaj piedoj. Tio ne estas banalaĵo.

Nature, Rebeca kaŭzas ankaŭ ondon de patriotismo. Brazilo gajnas memestimon pro ŝi. Ĉiu brazilano sentas, ke li gajnis kiel donacon  fragmenton el ŝiaj medaloj. Oni povas kompreni tion. Sed mi pensadas kun mi mem, ke Rebeca Andrade ne estas nur brazila simbolo. Ŝi reprezentas la homaron. Ŝi transpasas landlimojn kaj kunfratigas ĉiujn je kredo, ke ni ĉiuj valoras. Ŝi pligrandigas nian fidon pri la homo.

Rebeca Andrade estas tro granda por resti limigita en unu sola lando. Ŝi estas de la mondo.

 

sexta-feira, 19 de julho de 2024

falta de cordialidade

 

PSV jul 2024 
 
 

Saiu o novo relatório sobre a violência no Brasil. Faltam adjetivos para esses números. Um estupro a cada 6 minutos, geralmente de adolescentes, cometido por familiares. Feminicídio em grande quantidade, também dentro de casa, em família; os métodos geralmente são faca ou asfixia. Homicídios continuam atingindo de preferência jovens pobres e pretos. Chega.

Enquanto isso, há estados brasileiros que gastam três vezes mais com (in)segurança do que com educação.

Que tenho eu, modesto cidadão, a ver com isso?

Por onde andará o célebre “homem cordial”, de que falava Sérgio Buarque de Holanda, a respeito do brasileiro?

 

manko de elkora kunsentemo

 

Publikiĝis la nova raporto pri perforto en Brazilo. Mankas adjektivoj por tiuj ciferoj. Po unu seksperforto post ĉiu 6-a minuto, ĝenerale kontraŭ adoleskantinoj, farita de familiano. Virinmurdoj en granda kvanto, ankaŭ en la hejmo; la metodoj estas per tranĉilo aŭ sufokado. Murdoj plu atingadas malriĉajn, nigrahaŭtajn junulojn. Sufiĉas.

Dume, ekzistas brazilaj ŝtatoj, kiuj elspezas trioble pli multe por (mal)sekureco, ol por edukado.

Kiel ĉio tio koncernas min, modestan civitanon?

Kie staras la fama “elkora kunsentema homo”, pri kiu skribis Sérgio Buarque de Holanda, pri la brazilano?


quarta-feira, 3 de julho de 2024

cedros azuis

 
PSV jul 2024 

Eu não sabia que há cedros azuis

que dão pequenos frutos redondos

em tímidos cachos.

Que a imobilidade dos cedros azuis

fortalece os passos dos homens,

que seu silêncio reverbera o silêncio dos homens.

Que os longos crepúsculos do verão

são obra dos cedros azuis

e seus frutos redondos.

Que eles têm pensamentos azuis

e exalam sua cor à roda.

Eu não sabia.

Agora eu sei, e passo, reverente.

(Quisera um dia versos azuis.)


Mi ne sciis, ke ekzistas bluaj cedroj,

kiuj donas etajn fruktojn kiel buletojn

en timemaj grapoloj.

Ke la senmoveco de bluaj cedroj

plifortigas la paŝojn de homoj,

ke ilia silento reeĥas la silenton de homoj.

Ke longaj someraj krepuskoj

estas rezulto de bluaj cedroj

kaj de iliaj buletaj fruktoj.

Ke ili havas bluajn pensojn,

kaj dissendas ĉirkaŭen sian koloron.

Mi ne sciis.

Nun mi scias, kaj pasas, riverence.

(Mi volus iam bluajn versojn.)


 

segunda-feira, 10 de junho de 2024

uma questão ética

 

PSV - 06/2024

 

Numa escola de gente rica, em S. Paulo, duas alunas adolescentes agridem verbalmente,  de modo violento, uma colega negra, com expressões “medonhas” (SIC). A vítima foi encontrada chorando nas dependências da escola. Por ser filha de atriz conhecida, o caso se tornou público e rumoroso. Pessoas comentaram indignadas, exigindo a expulsão das agressoras.

A escola, num primeiro momento, as suspendeu por uma semana. Em seguida, as próprias famílias as desligaram da instituição.

Cabe a pergunta: deveriam ser expulsas? ou caberia à instituição de educação zelar por um reposicionamento das mesmas em relação ao racismo? racista deve ser expulso ou reeducado? racismo é questão de educação ou de caráter?

O fato é que há algo de pobre no nosso pobre reino tupiniquim.

Que fazer?

 

 

demando etika

 

En lernejo por riĉuloj, en la urbo San Paŭlo, du adoleskantaj lernantinoj parole agresis, en maniero perfortega, negran koleginon, per “hororaj” (SIC) esprimoj. La viktimo estis trovita en plorado, en la lernejo. Ĉar ŝi estas filino de konata aktorino, la okazaĵo fariĝis publika kaj brua. Homoj indignite postulis, ke la atakintinoj estu forpelitaj el al lernejo.

La lernejo, en unua momento, malpermesis ilian envenon  dum unu semajno. Poste, la koncernaj familioj mem ilin definitive eligis el tiu institucio.

Jen la demando: ĉu oni devus forpeli ilin? aŭ estas tasko de la eduka institucio zorgi, ke ili ŝanĝu sian sintenon rilate al rasismo? ĉu rasisto devas esti forpelita aŭ reedukita? ĉu rasismo estas afero pri karaktero aŭ pri eduko?

Fakto estas, ke io putra troviĝas en nia kompatinda sovaĝula regno.

Kion fari?

 

sábado, 8 de junho de 2024

de tanto pensar

 

PSV - 2015 


De tanto pensar, errei o caminho.

Não por tormento, mas por leveza,

por brisa da tarde,

por balanço de bicicleta preguiçosa.

Quando vi, dobrava outra esquina,

pedaço de rua nunca antes navegado.

Onde a casinha branca da esquina costumeira?

Onde o chão da vida inteira?

Foi preciso retomar o rumo conhecido, reconhecido,

voltar atrás, à trilha tantas vezes repetida.

Senti a melancolia do pensamento

que se afastava, decepcionado,

a desistir de me salvar do mesmo,

do sempre mesmo.

Nunca mais me visitou aquele doce pensamento

que me tirou do caminho,

numa calma tarde de outono.

 

 

Pro troa pensado, mi misvojiĝis.

Ne pro turmento, sed pro leĝero,

pro venteto en la vesperiĝo,

pro balanciĝado de pigrema biciklo.

Kiam mi revenis al mi, mi turniĝis ĉe alia stratangulo,

stratpeco neniam antaŭe trairita.

Kie la blanka dometo ĉe la kutima stratangulo?

Kie la pavimo de la tuta vivo?

Estis necese reveni la konatan direkton, la rekonatan,

retroiri al la multfoje ripetita pado.

Mi eksentis la melankolion de la penso,

kiu foriris, elreviĝinte,

rezignante pri savado de mi kontraŭ mi mem,

de la ĉiama sameco.

Ne plu vizitis min tiu dolĉa penso,

kiu devojigis min,

en trankvila aŭtuna vesperiĝo.


sexta-feira, 17 de maio de 2024

luz

 

PSV 05/2024


 

Comprei uma luz para as palavras. Uma simpática lanterninha portátil, pouco maior que um dedo da mão.  Derrama uma calma luminosidade leitosa sobre o livro que percorro, palavra após palavra, e deixa as letras amistosamente visíveis. Se eu quiser, ela também pisca, mas eu dispenso essa animada brincadeira. Pode ser recarregada, sempre que a luz começa a desmaiar.

As palavras precisam de luz. Meus olhos cansados precisam de luz. O livro precisa de luz. Também as palavras são recarregáveis e é preciso evitar o desmaio das palavras na penumbra do mal-entendido. Há que evitar a desvalorização do livro e da palavra escrita, semente de pensamento. Nascemos para pensar, e  alguma luz é imprescindível para dar vida às palavras.

 

lumo

 

Mi aĉetis lumon por la vortoj. Simpatian porteblan eletran lampon, iom pli grandan ol manfingro. Ĝi verŝas trankvilan laktecan lumon sur la libron, kiun mi esplore rigardas, vorto post vorto, kaj ĝi igas la literojn amike videblaj. Se mi volus, ĝi ankaŭ entuziasme blinkus, sed mi malbezonas tian ludon.  Oni povas reŝargi ĝin, kiam la lumo komencas sveni.

Vortoj bezonas lumon. Miaj lacaj okuloj bezonas lumon. Libro bezonas lumon. Ankaŭ vortoj estas reŝargeblaj, kaj necesas eviti la svenon de vortoj en la duonlumo de miskomprenoj. Necesas eviti senvalorigon de libro kaj de skribita vorto, semo de penso. Ni naskiĝas por pensi, sed iom da lumo estas nepre necesa por vivigi vortojn.

segunda-feira, 1 de abril de 2024

leitura

 

 
PSV 04/2024
 
 

Depois de várias intervenções médicas, pensou que ia ficar cego. Mas não. Pela graça de Esculápio e de Nossa Senhora das Lágrimas, restou-lhe alguma visão. Não reconhecia um vulto do outro lado da rua, nem conseguia ler as placas de trânsito, ou as legendas apressadas dos filmes. Mas com o olho direito divisava ainda, à sua volta, o céu, as nuvens, as montanhas. Com o esquerdo ainda podia ler um bom livro, com a ajuda de um foco de luz. Para tudo existe um consolo.

Agora lia muito devagar, voltando atrás quando as palavras se lhe embaralhavam. Repetia trechos, até convencer-se de que lera corretamente. Sussurrava frases que lhe soavam bem. Às vezes revia páginas inteiras. Com algum humor, dizia que praticava “leitura adinâmica”.

Aos poucos, percebeu que a leitura adquiria um gosto diverso. Semelhava caminhar sobre trilha de mato. Mais atenta, mais penetrante, prazeroso desafio.

Fora preciso perder a visão para aprender a ler.

 

legado

 

Post pluraj medicinaj intervenoj, li pensis, ke li blindiĝos. Sed ne. Per la graco de Eskulapo kaj de Nia Sinjorino de Larmoj, restis al li iom da vidpovo. Li ne rekonis homfiguron ĉe la alia flanko de strato, kaj ne sukcesis legi la trafikŝildojn, nek la hastajn subtekstojn de filmoj. Sed per la dekstra okulo li ankoraŭ rigardis ĉirkaŭ si la ĉielon, la nubojn, la montarojn. Per la maldekstra, li ankoraŭ povis legi bonan libron, helpe de lampo. Por ĉio ekzistas ia konsolo.

Nun li legadis tre malrapide, revenante al antaŭaj linioj, kiam la vortoj al li konfuziĝis. Li ripetadis fragmentojn, ĝis konvinkiĝo, ke li ĝuste legis. Li susuradis frazojn, kiuj al li sonis agrable.  Foje li rerigardadis tutajn paĝojn. Kun iom da bona humoro, li diradis, ke li praktikas “maldinamikan legadon”.

Iom post iom, li perceptis, ke legado alprenis ian alian guston. Ĝi similis piediradon sur arbara pado. Pli atenta, pli penetrema, plezura defio.

Estis necese perdi la vidpovon por lerni legadon.

domingo, 14 de janeiro de 2024

Esta noite era preciso silêncio

 

PSV jan 2024
 

Esta noite era preciso silêncio.

O manso silêncio do que não pode ser dito,

o vasto silêncio da grande noite,

a utopia de não haver no ar a menor vibração,

o verdadeiro repouso,

a ausência de qualquer coisa que lembre palavras.

Impossível.

As palavras não cessam,

mesmo em meio ao silêncio mais radical.

As palavras de dentro

não obedecem à ordem de silêncio.

Soam ininterruptas,

Indomáveis,

Incansáveis.

 

Ĉi tiun nokton necesus silento.

La milda silento de nedireblaj aferoj,

la vasta silento de granda nokto,

la utopio, ke ne troviĝas en la aero plej eta vibro,

la vera ripozo,

la foresto de io ajn, kio memorigas pri vortoj.

Neeble.

Vortoj ne ĉesas,

eĉ meze de plej radikala silento.

Internaj vortoj

ne obeas al ordonoj de silento.

Ili sonadas senĉese,

nedreseblaj,

senlacaj.