terça-feira, 28 de março de 2023

meditar escrevendo


   

É possível que o imperador Marco Aurélio tenha escrito suas “Meditações” apenas para si próprio. Ao fim de um dia cheio de labuta, ele reservava alguns minutos para anotar pensamentos que o ajudassem a compreender a vida e a si mesmo. Apoiava-se assim no exercício da filosofia estóica, que recomenda, como ponto essencial, a reflexão constante, antes da ação.

Ao que parece, a escrita o ajudava. Meditar escrevendo confere maior consistência às ideias: pode-se revisar as palavras escritas quantas vezes for necessário. Uma vez ditas, são como setas que um arco disparou.

O  assunto diz respeito ao nosso tempo. Dois milênios depois,  parece generalizada a tendência de se expressar sem refletir, seja por meio da fala, seja pela escrita. E pior: de agir impensadamente.

Ainda bem que os escritos do imperador chegaram até nós.

 

Mediti skribe

 

Eble la imperiestro Marko Aŭrelio verkis siajn “Meditojn” nur por si mem. Fine de tago plena de penado, li rezervadis kelkajn minutojn por noti pensojn, kiuj povus helpi lin kompreni la vivon kaj sin mem. Li tiel sin apogis sur la ekzerciĝado de la stoika filozofio, kiu rekomendas, kiel esencan punkton, konstante pripensi, antaŭ ol agi.

Ŝajne, skribado helpis lin. Mediti skribe donas pli da konsisto al ideoj: oni povas revizii skribitajn vortojn kiomfoje estas necese. Unu fojon diritaj, ili estas kvazaŭ sagoj, kiujn pafarko ĵetis.

Ĉi tiu temo koncernas nian tempon. Post du jarmiloj, ŝajnas ĝenerala la tendenco sin esprimi senpripense, ĉu per paroloj, ĉu per skribo. Kaj eĉ pli malbone: agi senpripense.

Feliĉe la skribaĵoj de la imperiestro alvenis ĝis ni.

domingo, 26 de março de 2023

pessoas polivalentes

 

 
 

“A Velhice”, de Simone de Beauvoir, é leitura desafiante. São seiscentas páginas dedicadas a demostrar a aridez que constitui os últimos anos de uma longa vida, na maioria das vezes. Solidão, decadência, luto, perdas, limitações, doença, às vezes desprezo e humilhação.

Há porém pequenas luzes que brilham na escuridão. A autora reconhece que “pessoas polivalentes” podem ser favorecidas no seu processo de envelhecimento. Para elas, existe a chance de uma renovação de valores. Quem alimenta múltiplos e vibrantes interesses durante a vida tem maior chance de chegar ao fim mantendo a curiosidade, a vontade de aprender, de conviver. O engenheiro que veleja e joga xadrez; o químico que cultiva poesia e desenha quadrinhos; o enfermeiro que joga tênis e estuda francês; o advogado que estuda cultura indígena e pratica montanhismo  -  são pessoas com maior chance de uma velhice promissora.

Sofre-se na velhice pelas limitações físicas, mas também pela perda da curiosidade e de horizontes. Pessoas “polivalentes” têm horizontes mais amplos.

E não faltam atrativos neste nosso vasto mundo.

 

Multflankaj personoj

 

“La Maljuneco”, de Simone de Beauvoir, estas defia legaĵo. Sescent paĝoj por montri la krudecon, kiu konsistigas la lastajn jarojn de longa vivo, plej ofte. Soleco, dekadenco, funebro, perdoj, limigoj, malsano, foje spitado kaj humiligado.

Ekzistas tamen etaj lumoj, kiuj helas en mallumo. La aŭtorino rekonas, ke “multflankaj personoj” povas esti favorataj en sia maljuniĝo. Por tiuj, troviĝas ŝanco por renovigo de valoroj. Kiu nutras diversajn kaj vibroplenajn interesojn dum la vivo havas pli grandan eblecon alveni al la fino tenanta scivolemon, deziron lerni, kunvivi. Inĝeniero, kiu velas kaj ludas ŝakon; ĥemiisto, kiu kultivas poezion kaj desegnas bildstriojn; flegisto, kiu ludas tenison kaj studas la francan lingvon;advokato, kiu studas indiĝenan kulturon kaj praktikas montargrimpadon — estas personoj kun pli granda ŝanco pri promesdona maljuneco.

Oni suferas dum maljuna aĝo pro korpaj limigoj, sed ankaŭ pro perdo de scivolemo kaj de horizontoj. Multflankaj personoj havas pli vastajn horizontojn.

Kaj ne mankas allogaĵoj en ĉi tiu nia vasta mondo.

 


quinta-feira, 16 de março de 2023

personalidades esmagadoras

 

Há relato de que a esposa de Tolstói o considerava uma “personalidade esmagadora”.

Existem de fato, na vida de todos nós, personalidades esmagadoras. Que significa?

São pessoas que se postam, diante de nossos olhos, como irresistíveis, que nos inibem, que tolhem nossa capacidade de pensar com isenção. Pessoas que se impõem pela força de sua irradiação, de sua palavra, de uma superioridade mental que julgamos inatingível. Não se trata apenas de pessoas que consideramos mais inteligentes ou capazes que nós: elas vivem melhor que nós, elas sabem mais que nós.

Nutrimos por elas o temeroso respeito que se deve a um superior. Sentimos uma total incapacidade de nos opormos a elas, em qualquer campo da vida. São gente aparentemente liberta do universal sentimento de insegurança que habita o mundo.

Diante delas, somos pequeninos.

Serão mais felizes, essas personalidades esmagadoras?

Ao que consta, o casamento de Tolstói e Sofia não foi propriamente um modelo de felicidade conjugal.

 

Premegantaj personecoj

 

Ekzistas informo, ke la edzino de Tolstoj konsideris lin ia “premeganta personeco”.

Ekzistas efektive, en la vivo de ni ĉiuj, premegantaj personecoj. Kion ĝi signifas?

Ili estas personoj, kiuj staras antaŭ niaj okuloj kiel nerezisteblaj, kiuj nin inhibas, kiuj limigas nian kapablon libere pensi. Personoj, kiuj imponas per la forto de sia radiado, de siaj paroloj, per ia mensa supereco, kiun ni taksas neatingebla. Ne temas nur pri homoj, kiujn ni konsideras pli inteligentaj aŭ kapablaj ol ni: ili vivas pli bone ol ni, ili scias pli multe ol ni.

Ni nutras rilate ilin la timoplenan respekton, kiun oni ŝuldas al superulo. Ni sentas kompletan malkapablon kontraŭi ilin, en ia ajn vivokampo. Ili estas homoj ŝajne liberiĝintaj de la universala sento de malsekureco, kiu vivas en la mondo.

Antaŭ ili, ni estas etaj.

Ĉu tiuj premegantaj personecoj estas pli feliĉaj?

Verŝajne, la kunvivado de Tolstoj kaj Sofia ne estis propradire ia modelo de geedza feliĉo.


terça-feira, 7 de março de 2023

pequeno réquiem para uma gatinha

 


PSV


Morreu a minha gatinha. Não sem antes deixar explícito o seu amor: veio morrer perto de mim, discreta e silenciosamente.

O animalzinho, doce e manso, ocupava seu lugar na casa. Tinha existência macia como sua pelagem; a respiração emitia um ruído calmo de chinelo no assoalho. Quando ela chegava, a gente sentia a premência da carícia.

Morreu. Deixou um vazio no ambiente, um vácuo pequenino mas significativo — como ela mesma. Uma lacuna felina.

A morte da minha gatinha desencadeou em mim  pensamentos inesperados. 

O pensamento de que a convivência afetiva talvez seja o mais vigoroso fator de crescimento e amadurecimento pessoal. Precisamos conviver, seja com gente, seja com um bichinho de estimação. É o que nos alenta, ao longo do caminho.

E no entanto, a perda do ser amado é experiência universal. Todos nós, em certo momento da vida, perdemos pessoas (ou bichos) que amamos profundamente. Sendo fenômeno ubíquo e eterno, deve haver nele alguma utilidade.

Talvez seja simplesmente assim: se sobrevivemos com dignidade à perda do ser que mais amamos, tornamo-nos pessoas melhores.


Malgranda rekviemo por katineto


Mortis mia katineto. Ne sen antaŭa eksplicita esprimo de sia amo: ŝi venis morti proksime al mi, diskrete kaj silente.

La besteto, dolĉa kaj milda, okupis sian lokon en la hejmo. Ŝi havis ekziston molan kiel ŝia haŭto; la spirado sonigis trankvilan brueton de pantoflo sur planko. Kiam ŝi alvenis, oni sentis la urĝon karesi.

Ŝi mortis. Ŝi lasis malplenon en la ejo, ian vakuon etan, sed signifoplenan — kiel ŝi mem. Ian felisan mankon.

La morto de mia katineto estigis en mi neatenditajn pensojn.

La penson, ke ama kunvivado estas la plej forta faktoro por personaj kresko kaj maturiĝo. Ni bezonas kunvivi, jen kun homoj, jen kun dorlotbestoj. Tio nin subtenas, laŭlonge de la vojo.

Kaj tamen perdo de amata estulo estas universala travivaĵo. Ni ĉiuj, en ia momento en la vivo, forperdas homojn (aŭ bestojn), kiujn ni profunde amas. Se ĝi estas ĉiea kaj eterna fenomeno, tiam devas troviĝi en ĝi ia utileco.

Eble simple temas pri tio: se ni digne postvivas la perdon de estulo, kiun ni plej amas, ni fariĝas pli bonaj personoj.