luto

 

Uma hora  o luto chega. A Morte cobra o seu quinhão:

- Tenho meus direitos! Que seria de ti, Vida, sem a minha contribuição? Irmã desprezada, exijo respeito.

É preciso cumprir o luto. Para isso, há pelo menos duas maneiras.

A primeira com roupas negras, o corpo curvado, olheiras na face; rituais e oferendas; o ser amado que se foi transformado em sombra, num altar obscuro; a única luz é a luz de velas.

A segunda veste-se de azul, os olhos no céu limpo, onde passeiam nuvens sem rumo; o ser amado que se foi dança à volta, feliz com a vida que perdura; a oferenda é poder olhar o mundo, e encantar-se dele, e estar livre; a luz vem do sol, e da lua, e das estrelas, e dos olhos dos homens.

Procuro cumprir o luto com a dignidade que a Morte merece. E ouço música no ar!

 

 

funebro

 

En iu momento, funebro alvenas. La Morto postulas sian parton:

— Mi havas miajn rajtojn! Kio estus al vi, Vivo, sen mia kontribuo? Spitata fratino, mi postulas respekton.

Estas necese plenumi la funebron. Por tio, ekzistas almenaŭ du manieroj.

La unua, per nigraj vestoj, kurbigita korpo, kavaj okuloj; ritoj kaj oferoj; la amata forpasinta estulo transformiĝis en ombron, en ia obskura altaro; la unusola lumo estas lumo de kandeloj.

La dua sin vestas per bluo, la okuloj direktiĝas al la pura ĉielo, kie promenas sencelaj nuboj; la amata forpasinta estulo dancas ĉirkaŭe, feliĉa pro la vivo, kiu pluas; la ofero estas povi rigardi la mondon, kaj raviĝi de ĝi, kaj esti libera; la lumo venas de la suno, kaj de la luno, kaj de steloj, kaj de la okuloj de homoj.

Mi klopodas plenumi funebron kun la digno, kiun Morto meritas. Kaj mi aŭdas muzikon en la aero!

meu coração tem cuidado

 

PSV jul 2023

 

 

Meu coração tem cuidado

com as coisas deste mundo;

dorme o gato, sossegado,

sob um céu de azul profundo...

Mia koro maltrankvila

zorgas pri mondaj problemoj;

dume, sub ĉielo brila,

kato dormas, sen dilemoj...

casulo

 

Foi preciso esperar uns dias, até que ela resolvesse sair do casulo e abrir as asas. Ficou muito admirada, a olhar o mundo; ainda não sabia que podia voar.

A menina acompanhou tudo, e estendeu a mão. Olharam-se embevecidas, cada uma com sua descoberta.

Afinal, partiu em seu primeiro vôo.

No coração da menina, uma decisão se formava, em casulo:

— Quando crescer, quero ser professora!

kokono

Estis necese atendi kelkajn tagojn, ĝis ĝi decidis eliri el la kokono kaj malfermi la flugilojn. Ĝi tre miris, rigardante la mondon; ĝi ne sciis, ke ĝi povas flugi.

La knabino ĉion akompanis, kaj etendis la manon. Ili rigardis unu la alian, ravite, ĉiu kun sia malkovro.

Fine, ĝi ekforflugis unuafoje.

En la koro de la knabino, decido ekformiĝis, en kokono:

— Kiam mi kreskos, mi volos esti instruistino!

furaram meu olho esquerdo

 

 

 

PSV jun 2023 

Furaram meu olho esquerdo.

Foi obra de uma doutora de olhos, cheia de sabedoria e segurança. Furou-me o olho esquerdo e colocou lá dentro uma pílula. A medicina é uma coisa extraordinária. Sempre se soube que um olho perfurado estaria cego para sempre; pois meu olho perfurado, espera-se, em breve há de ver mais e melhor.

Falta agora que a medicina produza uma pílula que ajude os homens a ver e compreender.

 

 

Mia maldekstra okulo estas borita.

Tio estis ago de doktorino pri okuloj, plena de saĝeco kaj memfido. Ŝi boris mian maldekstran okulon kaj enmetis pilolon. Medicino estas io eksterordinara. Oni ĉiam sciis, ke borita okulo estus blinda por ĉiam; sed mia borita okulo espereble baldaŭ vidos pli multe kaj pli bone.

Nun mankas, ke la medicino produktu pilolon, kiu helpas la homojn vidi kaj kompreni.

a professora

 

 

 

PSV 06/2023

 

 

Foi no portão de uma escola pública. Escola de criança pequena. No meu tempo se chamava jardim da infância; agora é ensino fundamental. Parei para olhar pela grade a criançada a brincar no amplo pátio ensolarado. Maior algazarra, maior beleza.

Foi quando chegou a professora apressada, cheia de pastas e sacolas. Quando as crianças a viram, acorreram todas gritando de alegria.  Todas queriam abraçá-la, e ela ficou presa no meio daquele alvoroço de amor. E cada pequeno recebeu o seu carinho.

Quando ela afinal pôde entrar, trazia no rosto um sorriso de pura felicidade.

Cá fora, a cena ficou enevoada para os meus olhos brandamente marejados...

 

La instruistino

 

Tio okazis antaŭ la pordego de publika lernejo. Lernejo por etaj infanoj. Iam oni nomis ĝin infan-ĝardeno; nun ĝi estas lernejo por fundamenta edukado. Mi haltis por rigardi tra la kadro la infanojn ludantajn en la vasta, suna korto.  Granda malordo, tre bela.

Tiam alvenis hastema instruistino, kun multaj tekoj kaj sakoj. Kiam la infanoj ekvidis ŝin, ili ĉiuj alkuris kaj gaje kriadis. Ĉiuj volis brakumi ŝin, kaj   ŝi   restis kaptita meze de tiu tumulto de amo. Kaj ĉiu etulo ricevis ŝian kareson.

Kiam fine ŝi sukcesis eniri, ŝi havis sur ŝia vizaĝo rideton de feliĉo.

Ĉi-ekstere, la sceno nebuliĝis al miaj okuloj milde malsekaj...

eu tenho um amigo polonês

 

PSV - jun 2023

Eu tenho um amigo polonês. Somos amigos por carta: durante os mais de trinta dias necessários para que da Polônia chegue uma carta simples ao Brasil – e vice versa – temos tempo bastante para refletir no que escrevemos e no que haveremos de escrever. A paciência nutre a amizade.

 Há poucos dias recebi dele mais um envelope simpaticamente selado, contendo uma única folha de papel. Uma cartinha singela, a encher os dois lados da folha com uma caligrafia clara e bem comportada. Meu amigo é um sacerdote católico, octogenário e de sabedoria despojada:

“Imagine que eu sou sozinho, mas não aprecio a solidão. Por isso não vivo em solidão, mas entre os homens, e para os homens. As portas da minha casa estão sempre abertas para toda a gente. Encontrar pessoas é minha alegria. A velhice se deve viver entre pessoas e com pessoas. Não vivo numa gaiola.”

Cuidei de responder logo. Escrevi apenas:

“Cartas de papel, nos dias de hoje, são um exercício de poesia.”

Tenho um amigo polonês, e considero isso um privilégio.

 

 

Mi havas polan amikon. Ni estas amikoj per leteroj: dum pli ol tridek tagoj necesaj, por ke simpla letero alvenu el Pollando en Brazilon — kaj inverse — ni havas sufiĉe da tempo por pripensi tion, kion ni skribis, kaj tion, kion ni skribos. Pacienco nutras amikecon.

Antaŭ kelkaj tagoj mi ricevis de li unu plian koverton kun simpatia poŝtmarko, enhavantan unu solan paperfolion. Simplan leteron, kiu plenigis ambaŭ flankojn de la folio per klara, bonkonduta skribaĵo. Mia amiko estas katolika sacerdoto, pli ol okdekjara, kaj posedas senornaman saĝecon:

“Imagu, ke mi estas sola, sed mi ne ŝatas solecon, tial mi ne vivas sole, mi vivas inter homoj kaj por homoj. La pordoj de mia domo estas ĉiam malfermitaj por ĉiu homo. Mi ne vivas en kaĝo.”

Mi devis tuj respondi. Mi nur skribis:

“Paperaj leteroj, en la nuntempo, estas ia praktikado de poezio.”

Mi havas polan amikon, kaj mi konsideras tion privilegio.

sempre, entre o homem e o gato

 

 

PSV 06/2023

 

 

    Sempre, entre o homem e o gato,

    um dilema permanece:

    quem é que manda, de fato,

    e quem é que obedece?

 

    Ekzistas dilema vanto

    inter la homo kaj kato:

    kiu estas obeanto?

    kiu estas obeato?

 

árvores

 

 

PSV - 2027

 

 

Em domingo de sol e azul, torna-se quase obrigatório um passeio no parque. A bicicleta corre feliz ao longo do breve percurso. Um bom livro vem junto.

Tomo assento num banco, sob o sol tépido de meia estação, rodeado de árvores calmas e pensativas. Quase não há vento, apenas um leve aceno de felicidade.

Começo a ler, e a intriga é cheia de vida, de frases bem construídas, de sutilezas psicológicas. A luz do sol bate em cheio nas páginas bem impressas.

Aos poucos, um ruído leve desvia meu olhar. É um pai a chutar bola com o filho. O menininho, de seus cinco anos, talentoso futebolista, testa o goleiro-pai, entre duas árvores que pacientemente servem de traves. Rede não é preciso. As exclamações do pai a elogiar os chutes do valente atleta me arrebatam a alma. Fico ali, a contemplar um pai e um filho que chutam bola, embevecido. O livro fica para depois.

A vida é quase impossível, sem literatura. A vida é totalmente impossível, sem a sábia paciência das árvores.

 

arboj

 

En dimanĉo de suno kaj bluo, fariĝas preskaŭ devo promeni en parko. La biciklo rapidas feliĉa laŭ la nelonga vojo. Bona libro venas kune.

Mi eksidas sur benko, sub varmeta suno en meza sezono, ĉirkaŭata de trankvilaj, pensemaj arboj. Preskaŭ ne estas vento, nur delikata gesto de feliĉo.

Mi komencas la legadon, kaj la intrigo estas plena de vivo, de bone konstruitaj frazoj, de psikologiaj subtilaĵoj. La suna lumo plene frapas la bone presitajn paĝojn.

Iom post iom, delikata brueto deturnas mian rigardon.Tio estas patro ludanta piedpilkon kun sia filo. La eble kvinjara knabeto, talenta futbalisto, provas venki la golistopatron, inter du arboj, kiuj pacience funkcias kiel golejotraboj. Reto ne necesas. La ekkrioj de la patro, kiu laŭdas la piedbatojn de la brava atleto forkaptas mian animon. Mi restas tie, en fascina kontemplado de  patro kaj filo, kiuj piedpilkas. La libro restas flanke.

La vivo estas preskaŭ neebla sen literaturo. La vivo estas tute neebla sen la saĝa pacienco de arboj.

 

 

grito

 

 

Chegou a casa à noite, depois de um dia cheio de afazeres inúteis. Quando abriu o cadeado do portão, ouviu um grito desesperado, pavorosamente sonoro e longo, a chamá-lo pelo nome. Aquilo fendeu o oco da noite com uma espantosa violência imaterial. Ele se virou. A rua estava deserta, nenhum vizinho à porta, nenhum canto onde alguém pudesse esconder-se, nenhuma janela acesa. O vazio. O asfalto e a amendoeira dormiam placidamente.

Entrou e foi buscar o quadro de Munch. Nunca o compreendera tão bem.

 

 

krio

 

Li alvenis hejmen vespere, post tago plena de senutilaj aferoj. Kiam li malfermis la pendseruron de la ferpordo, li ekaŭdis furiozan krion, timige laŭtan kaj longan, vokantan lian nomon. Tio fendis la vakuon de la nokto per mirindega nemateria perforto. Li sin turnis. La strato estis senhoma, neniu najbaro ĉe la pordo, neniu angulo kie iu povus sin kaŝi, neniu lumanta fenestro. Malpleno.  La asfalto kaj la migdalarbo trankvile dormadis.

Li eniris kaj serĉis la pentraĵon de Munch. Li neniam antaŭe ĝin komprenis tiel bone kiel nun.

colhe o verso

 

PSV maio2023

 

 

Colhe o verso enquanto ele paira, ao alcance.

Toma-o teu

com as mãos nuas, lavadas,

guarda-o na algibeira da alma

para o justo momento

em que a vida to pedir.

Não o deixes à deriva, como fazes com os dias,

não o ponhas de lado,

nem te distraias dele como dos crepúsculos de outono. 

O verso te será cobrado no diâmetro das tuas pupilas,

na largura da tua respiração,

no comprimento dos teus passos.

Cuida do verso como de um infante frágil,

um copo d’ água,

uma carícia na face.

Verso e vida,

vida, verso,

um.

 

Kaptu la verson dum ĝi ŝvebas atingebla.

Prenu ĝin via

per nudaj lavitaj manoj,

metu ĝin en la poŝon de la animo

por la ĝusta momento

kiam la vivo ĝin petos de vi.

Ne lasu ĝin vagi, kiel vi agas kun la tagoj,

ne metu ilin flanken,

nek distru vin per ili kiel per la aŭtunaj krepuskoj.

La verson oni postulos de vi laŭ la diametro de viaj pupiloj,

laŭ la larĝo de via spirado,

laŭ la longo de viaj paŝoj.

Zorgu pri la verso kiel pri malfortika infano,

pri glaso da akvo,

pri kareso sur la vizaĝo.

Verso kaj vivo,

vivo, verso,

unu.

dia das mães

 

PSV 2019

    Sua mãe padecera de uma amargura incurável. O mundo lhe soava hostil; a vida, um massacre. Cultivava um espírito crítico, sombrio e impiedoso. Educava os filhos  com reprimendas cortantes e apontava as pessoas com indisfarçável suspeição. Tinha uma queda estética pela ironia e pelo pessimismo. Sabia escolher com finura a palavra ferina. Sua mãe dizia, convicta: aqui é um lugar de puro sofrimento.

    No entanto, deixou-lhe por herança o gosto pelo anoitecer, junto ao mar; e pelo fascínio da música de Mozart. Por isso, todos os anos, no dia das mães, ele ouve, com lágrimas nos olhos, a Lacrimosa.

 

Tago de patrinoj

 

    Lia patrino suferis de nekuracebla angoro. La mondo sonis al ŝi malamika; la vivo, ia masakro. Ŝi kultivis ian kritikeman, sombran, senindulgan spiriton. Edukis siajn gefilojn per mordaj riproĉoj kaj montris la homojn kun klara suspektemo. Havis ian estetikan guston por ironio kaj pesimismo. Sciis elekti kun subtileco la vundan parolon. Lia patrino diradis, konvinkita: ĉi tiu estas loko de pura suferado.

    Tamen, ŝi lasis al li kiel heredon la plezuron de vesperiĝo ĉe la maro; kaj de la rava muziko de Mozart. Tial, ĉiujare, okaze de la tago de patrinoj, li aŭdas, kun larmoplenaj okuloj, la Lacrimosa.

pessimismo

 

Começam a saltitar na internet vídeos atentando para o perigo de ficarmos todos muito tempo ao telefone. E tais alertas nos vêm por telefone!

Alega-se que o telefone e seu conteúdo hipnótico e vulgar dominam a nossa mente e nos achatam a cognição. Deve ser verdade; aliás, verdade antiga.

Schopenhauer, no século 18, fez campanha solitária e indignada do mesmo feitio. Só que deblaterava contra... livros! Na época, já proliferavam as edições que seduziam os leitores das últimas novidades. E as últimas novidades, então como agora, são quase sempre banalidades, sejam livros ou quaisquer outros veículos. E excesso de banalidade faz mal ao espírito.

Fico a pensar: quem decide se devo ligar e olhar o telefone? Serei eu ou o próprio telefone? Quem decide o próximo livro que eu vou ler? Eu ou o editor? Quem é responsável pelo conteúdo que me entra pelos olhos? Eu ou o produtor do referido conteúdo?

Nada de muito novo sob o Sol. Leiam “A Arte de Escrever”.

Em tempo: Schopenhauer é considerado um filósofo pessimista.

 

 

Pesimismo

 

Eksaltas en interreto filmetoj atentigantaj pri la danĝero resti tro longan tempon rigardante la telefonaparaton. Kaj tiuj atentigoj venas al ni per la telefono!

Oni argumentas, ke telefonaparatoj kaj iliaj hipnotaj, vulgaraj enhavaĵoj regas nian menson kaj subpremas nian kognokapablon. Certe estas vere; cetere, malnova veraĵo.

Schopenhauer, en la 18-a jarcento, faris solulan kaj indignan kampanjon pro simila afero. Sed li indigniĝis kontraŭ...  libroj! Tiutempe, jam multiĝis eldonoj, kiuj delogis legantojn al lastaj, modaj novaĵoj. Kaj lastaj novaĵoj, tiam kaj nun, estas preskaŭ ĉiam banalaĵoj, ĉu temas pri libroj, ĉu pri aliaj ajn materialoj. Kaj tro da banalo malbonfaras al la spirito.

Mi konjektas: kiu decidas, ĉu mi devas ŝalti la telefonaparaton? Ĉu mi, aŭ la aparato mem? Kiu decidas pri la proksima libro, kiun mi legos? Ĉu mi, aŭ la eldonanto? Kiu respondecas pri la enhavo de tio, kio eniras miajn okulojn? Ĉu mi, aŭ la produktinto de la menciita enhavo?

Nenio vere nova sub la Suno. Legu: “La Arto Verki”.

Laste: Schopenhauer oni konsideras pesimisma filozofo.

Vésper

 

 

 

PSV - maio 2023 

Vésper mora no meu quintal.

As pessoas não acreditam, e eu folgo que não creiam, mas assim é.

Nas tardes de maio, assim que o sol se vai, ela desce em silêncio,  com seu lume alegre, e passeia pelo gramado. E beija o cacho de uvas, e trepa no tronco do velho abacateiro ranzinza, e arranca dele um sorriso de avô. E acaricia uma orquídea, e cheira o limão que amadurece, e faz cócegas na orelha do meu cão.

A mim ela me olha de longe, com seu olhar de doces travessuras. E posso ler naqueles olhos-luzes que ela me convida a conhecer sua morada do céu.

- Um dia, Vésper, um dia eu hei de visitá-la no céu...

 

Venuso

 

Venuso loĝas en mia korto.

La homoj ne kredas, kaj al mi ĝuas, ke ili ne kredas, sed tiel estas.

En majaj vesperoj, tuj post la sunforiro, ŝi silente malsuprenvenas, kun sia gaja lumo, kaj promenas sur la herbejo. Kaj kisas grapolon de vinberoj, kaj grimpas la trunkon de la maljuna, malbonhumora avokadarbo, kaj estigas en ĝi avan rideton. Kaj ŝi karesas orkideon, kaj flaras maturiĝantan citronon, kaj jukas la orelon de mia hundo.

Ŝi rigardas min de malproksime, per sia rigardo de dolĉa petolado. Kaj mi povas legi sur tiuj lumokuloj, ke ŝi invitas min ekkoni ŝian loĝejon en la ĉielo.

— Iam, Venuso, iam mi vizitos vin en la ĉielo...

o louco

 

PSV abr 2023 

A duas esquinas de mim vive um louco. Grita, gesticula, pragueja, gargalha, e se agita na calçada, e no meio da rua, e careteia assustadoramente. Louco e escandaloso, e por isso duplamente incômodo, por ser louco e por ser escandaloso. Há loucos quietos e loucos escandalosos, e estes últimos são duplamente inconvenientes. Os não loucos passamos ao largo dos loucos mansos, e não nos importamos com eles. Os escandalosos nos fazem mudar de calçada ou mesmo evitar a tal esquina.

Não compreendemos a loucura. Ela nos assusta, quando nos grita; a outra, fingimos que não existe. Na verdade, toda loucura nos assusta, quando damos de cara com ela.

No fundo, sabemos que temos todos uma partícula daquela misteriosa substância da sandice, no fundo de nós. Por isso preferimos passar de passo apressado pela esquina, como se aquilo que ali se agita não fosse uma pessoa – apenas um louco.

Agimos como as autoridades: ignoramos o louco da esquina, por não saber lidar com a nossa própria loucura.

frenezulo

Du stratangulojn for de mi, vivas frenezulo. Li krias, sakras, gestas, ridegas kaj senĉese moviĝas sur la trotuaro kaj meze de la strato, kaj timige grimacas. Freneza kaj skandala, kaj tial duoble malkomfortiga, ĉar freneza kaj skandala. Ekzistas frenezuloj kvietaj kaj frenezuloj skandalaj, kaj ĉi tiuj lastaj estas duoble malkonvenaj. Ni, la nefrenezaj,  preterpasas la kvietajn frenezulojn, kaj ni ne interesiĝas pri ili. La skandalaj devigas nin transiri al la aliflanka trotuaro, aŭ eĉ eviti tiun stratangulon. 

Ni ne komprenas frenezon. Ĝi timigas nin, kiam ĝi krias al ni; pri la alia, ni ŝajnigas, ke ĝi ne ekzistas. Fakte, ĉia frenezo nin timigas, kiam ni vidas ĝin vizaĝo al vizaĝo.

Efektive, ni scias, ke ni ĉiuj havas eron de tiu mistera substanco de freneco, en la fundo de ni. Tial ni preferas rapide preterpasi la stratangulon, kvazaŭ tio, kio tie moviĝadas, ne estus homo - nur frenezulo.

Ni agas kiel la aŭtoritatuloj: ni ignoras la stratangulan frenezulon, ĉar ni ne scias pritrakti nian propran frenezon. 

noite

 

 

 

PSV 2022

 

 

ó noite que me trazes afago

no âmago da tua escuridão

que me trazes liberdade na ausência de rumo

que me ofuscas com tua irresistível obscuridade

me ensurdeces com tua música inaudível

noite longa e pacífica

calma e imutável

imemorial noite secreta

banha-me noite como banhas os arbustos

umedece meus lábios como se foram frutos verdes

esfria-me como esfrias a terra cansada

sopra-me noite o teu hálito perfumado

repousa noite

e deixa que eu repouse em ti minha alma fatigada

dá-me o momento de não saber e não sofrer por não saber

dá-me um turno de paz

noite amiga

pois amanhã terei o embate  da luz mais uma vez

 

nokto

 

ho nokto kiu alportas kareson

en la interno de via mallumo

kiu alportas liberecon en foresto de direkto

kiu min blindigas per via nerezistebla obskuro

min surdigas per via neaŭdebla muziko

longa paca nokto

trankvila senŝanĝa

praa sekreta nokto

banu min nokto kiel vi banas arbustojn

malsekigu miajn lipojn kvazaŭ nematurajn fruktojn

malvarmigu min kiel vi malvarmigas lacan grundon

blovu min nokto per via parfuma buŝodoro

ripozu nokto

kaj lasu min ripozigi en vi mian elĉerpitan animon

donu al mi momenton por nescii kaj ne suferi pro nescio

donu al mi tempon de paco

amika nokto

ĉar morgaŭ mi denove  la alfrontos la lumon