A SINFONIA PATÉTICA

Fui ouvir (e ver), na Sala São Paulo, o concerto sinfônico em que a orquestra OSESP, sob vibrante regência da jovem Valentina Pellegi, apresentou, entre outras peças magníficas, a sinfonia número 6 de Piotr Ilitch Tchaikovsky – a chamada ´Patética´.  Uma experiência estética indescritível.

Enquanto transcorria a torrente de sonoridades espetaculares, cheias de intenso sentimento, foi-se desenhando em meu espírito um quadro curioso, uma sequência de pensamentos nítidos que cada movimento trazia. A princípio, pensei tratar-se de pura fantasia, movida a entusiasmo momentâneo. Talvez seja mesmo só isso. Mas não resisto ao impulso de deixar registrada a fantasia, que acaso algum leitor paciente e benevolente queira compartilhar. Não custa escrever.

O caso é que enxerguei, de modo muito claro, no decorrer da belíssima composição, o percurso de uma vida. Assim:

1º movimento (Adagio, Allegro ma non troppo): inicia-se com acordes sóbrios, como uma expectativa. Segue-se um tema sublime, de levar às lágrimas, de tão belo. É uma criança que nasce! Vem à luz uma nova vida, com toda a carga de beleza que isso traz. É um milagre, um mistério! Principia uma nova existência! Seguem-se notas e desenvolvimentos cada vez mais ´patéticos´: a par da  delicadeza do nascituro, sobrevém a perspectiva dos desafios que o esperam. A vida não será fácil; os obstáculos, cruéis; o futuro, incerto. Nascer é belo, mas viver será lutar. Entremeados ao tema luminoso, enxertam-se acordes de certa angustiosa dúvida.

2º movimento (Allegro con grazia): Uma dança leve e fluente como brincadeira de criança. Tchaikovsky volta a ser o mestre do ballet. É a infância, saltitante e despreocupada, ausentes as incertezas do futuro. A vida é brincar, brincar é aprender a viver. Tudo parece fácil e feliz. O ouvinte ganha fôlego para os movimentos seguintes, como a criança para os embates da vida.

3º movimento (Allegro molto vivace): Chega a idade adulta. Surgem as lutas, o homem se esforça para obter seu lugar no mundo, deixar seu legado, vencer os desafios,  que não são poucos. É preciso força, decisão, coragem, arrojo até. Explodem acordes de percussão e a orquestra rebenta em harmonias grandiosas e angustiantes. É preciso vencer! Não há como retroceder! A vida é luta, e se nasce para a superação. Não se pode olhar para trás: o movimento termina num arrebatamento total, que esgota o regente e os músicos. É a sinfonia em seu ápice, é a vida em seu ápice. Vitória!

4º movimento (Adagio lamentoso): Chega a velhice. Tudo se encaminha para a decadência. A vida quer continuar em sua pulsação intensa mas a idade se impõe, com suas limitações, físicas e temporais. O fim se avizinha, os sentidos se amortecem, o corpo e o espírito lamentam a perda progressiva da antiga força. A música continua sublime, mas agora é tristonha e resignada, pois tem consciência de que esta é uma luta desigual. O fim, inexorável, se desenha claramente, e sofrerá menos quem menos se revoltar contra ele. Resta o lamento. As últimas notas se sucedem numa fila melancólica, que imita a chama da vela a se extinguir. E o homem mergulha no grande silêncio. O público se sente um tanto constrangido em aplaudir, tamanho o ´pathos´ que o arrebata.

Dias depois da primeira apresentação desta sinfonia majestosa, Tchaikovsky morreria de uma doença aguda.

É minha a fantasia. Se o leitor quiser conferir, vá ao youtube. Talvez me julgue excessivamente fantasioso mas, na pior das hipóteses, vai ouvir, mais uma vez, uma das mais belas obras de arte de todos os tempos. Vale a pena.

https://www.youtube.com/watch?v=S-qUvQCMNDw

LA PATOSA SIMFONIO

Mi aŭskultis (kaj vidis), en ´Sala São Paulo´, la simfonikoncerton en kiu la ŝtata orkestro OSESP, sub vibroplena estrado de la juna Valentina Pellegi, prezentis, inter aliaj majestaj komponaĵoj, la simfonion numero 6 de Piotr Ilitch Tchaikovsky – nomatan ´Patosa´. Ne priskribebla estetika sperto.

Dum fluadis la torento de spektaklaj sonoj, plenaj de intensa sento, grade desegniĝis en mia spirito kurioza bildo, ia sinsekvo de netaj pensoj, kiujn ĉiu movimento alportis. Komence, mi supozis, ke temas pri pura fantazio, movita de momenta entuziasmo. Eble ĝi ja estas nur tio. Sed mi ne rezistas fronte al la impulso registri tiun fantazion, kiun eble iu pacienca, bonvolema leganto emas kunĝui. Indas skribi.

Okazis, ke mi tute klare vidis, en la daŭro de tiu belega komponaĵo, la iradon de la vivo. Ĉi tiel:

1-a movimento (Adagio, Allegro ma non troppo): Ĝi komenciĝas per sobraj akordoj, kiel atendaĵo. Sekvas sublima temo, kiu venigas larmojn, tiel bela ĝi estas. Infano naskiĝas! Alvenas al lumo nova vivo, kun sia tuta kvanto da beleco. Ĝi estas miraklo, mistero! Komenciĝas nova ekzisto. Sekvas sonoj kaj elvolvaĵoj pli kaj pli ´patosaj´: paralele al la delikateco de la bebo, alvenas perspektivo de la defioj, kiuj ĝin atendas.  La vivo ne estos facila; la baroj, kruelaj; la estonteco, necerta. Naskiĝo estas bela, sed la vivo estos luktado. Meze de la luma temo, entrudiĝas akordoj de ia angorplena dubo.

2-a movimento (Allegro con grazia): Malpeza, flua danco, kiel infana ludo. Tchaikovsky denove sin montras kiel majstro de baleto. Tio estas la infana tempo, plena de saltetoj kaj senzorgeco, ĉar forestas necerteco pri la estonteco. Vivi estas ludi, ludi estas lerni vivadon. Ĉio ŝajnas facila kaj feliĉa. La aŭskultanto gajnas spiron por la sekvontaj movimentoj, kiel infano por la estontaj bataloj en la vivo.

3-a movimento (Allegro molto vivace): Alvenas la plena aĝo. Ekaperas luktoj, la homo klopodas havigi al si lokon en la mondo, lasi sian heredaĵon, venki la defiojn, kiuj ne estas malmultaj. Necesas forto, decidemo, kuraĝo, eĉ aŭdaco. Eksplodas akordoj de tamburoj kaj la orkestro elkrias grandiozajn, angorplenajn harmoniojn. Necesas venki! Ne eblas retroiri! La vivo estas batalado, kaj oni naskiĝas por superi sin. Oni ne rajtas rigardi malantaŭen: tiu movimento finiĝas per kompleta kulmino, elĉerpas la fortojn de la orkestrestro kaj de la muzikistoj. Tio estas la plejsupro de simfonio,  la plejsupro de la vivo. Venko!

4-a movimento (Adagio lamentoso): Alvenas maljuneco. Ĉio iras al dekadenco. La vivo emas daŭrigi sian intensan pulsadon, sed la aĝo perfortas, per siaj limigoj, korpaj kaj tempaj. La fino alproksimiĝas, la sentumoj dampiĝas, la korpo kaj la spirito bedaŭras la laŭgradan perdon de la antaŭa forto. La muziko plu estas sublima, sed nun ĝi sonas malĝoje kaj rezignacie, ĉar ĝi konscias, ke ĉi tiu estas malegala lukto. La neevitebla fino konturiĝas klare, kaj malpli suferos tiu, kiu ne ribelos kontraŭ ĝi.  Restas lamento. La lastaj sonoj sin sekvas je melankolia vico, kiu imitas la flamon de estingiĝanta kandelo. Kaj la homo plonĝas en la grandan silenton. La publiko sentas sin iom konsternita por aplaŭdo, ĉar grandega estas la ´pathos´, kiu kaptas ĝin.

Kelkajn tagojn post la unua prezento de tiu majesta simfonio, en Rusujo, Tchaikovsky mortis de akuta malsano.

Jen tio estas mia fantazio. Se la leganto emas kontroli, tiam li iru al youtube. Eble li juĝos min tro fantaziema, sed en plej malbona okazo, li aŭskultos, denove, unu el la plej belaj artverkoj, en ĉiuj tempoj. Valoras la penon.

https://www.youtube.com/watch?v=S-qUvQCMNDw