RESPOSTA

Foto PSV - agosto 2019

Um poema não se justifica. Mesmo em se tratando de modesta trova, como a que postei aqui há poucos dias (https://blogdopaulosergioviana.blogspot.com/2019/08/castigo.html) , 

mesmo quando vem da lavra de rematado poetastro - o poema paira acima, e sempre, das mesquinhas razões humanas. Pode ser analisado, criticado, dissecado, mas nunca justificado. 

Para minha surpresa, aquelas pobres quatro redondilhas mereceram de André Vianna um comentário brilhante, elegante e judicioso, em seu blog (https://loucoporcachorros.blogspot.com/2019/08/arrependimento-culpa-e-castigo.html) . 

Confesso que me senti lisonjeado e espantado com a quantidade de apurados pensamentos que a minha trovinha suscitou. Tantos e tais pensamentos instigantes, que me vem o desejo de responder a eles. Que me perdoem a inconveniência: longe de mim o desejo de justificar o poeminha.

André, com a ênfase que lhe é característica, pondera:

- o poeta, sendo por definição fingidor, trata de momentos (circunstâncias) de sua vida, que se expressam em versos: trata de sentimentos momentâneos;

- arrependimento é irmão gêmeo da culpa;

- culpa “constrói o calabouço” do martírio, da autoflagelação, que nada constrói na estrutura mental do culposo;

- embora seja necessária a humildade de reconhecer os erros, não cabe a culpa, pois ”são inerentes à constituição“ do sujeito, são inevitáveis, próprias do humano (às vezes demasiado humano);

- reconhecer o erro é uma posição desconfortável, mas a culpa não redime.

Vejamos:

Tudo gira em torno do castigo representado pelo ”arrependimento“. Encarado como culpa, com a conotação puramente religiosa que se lhe atribui, de fato, ele se torna autoflagelação descabida. No entanto, as palavras têm suas nuances de significado.  Leia-se uma das definições de ”arrependimento“, no dicionário Caldas Aulete: ”Mudança de opinião ou de atitude em relação a fatos passados“. Arrependimento pode também significar, portanto, ”exame de consciência“, ”autocrítica“, termos que não caberiam numa trova, por serem excessivamente desprovidos de poesia. Fora, assim, do peso da culpa.

Alguém dirá: se é assim, por que chamá-lo ”castigo“? A resposta é singela: porque não há ninguém que olhe para seus malfeitos sem sentir vergonha, a menos que padeça de amoralidade. Mesmo sabendo que o erro é inerente ao humano, dificilmente se pode evitar o constrangimento de tê-lo cometido. Não fora assim, e o homem não ficaria motivado a emendar-se.

Para tal castigo, só vejo uma solução: rir de si mesmo, das próprias trapalhadas, vida afora.

Ou, sendo fingidor, fingir que é dor a dor que deveras sente...

RESPONDO

Poemon ne eblas pravigi. Eĉ se temas pri modesta kvarverso, kiel tiu, kiun mi metis ĉi tien antaŭ kelkaj tagoj (https://blogdopaulosergioviana.blogspot.com/2019/08/castigo.html) , 

eĉ se ĝi venas el la plumo de vera poetaĉo - poemo ŝvebas ĉiam super la limigitaj homaj motivoj. Oni povas ĝin analizi, kritiki, sekci, sed neniam pravigi.

Por mia surprizo, tiuj kompatindaj kvar sepsilabaj versoj meritis ricevi de André Vianna komenton brilan, elegantan kaj prudentan, en lia blogo (https://loucoporcachorros.blogspot.com/2019/08/arrependimento-culpa-e-castigo.html) . 

Mi konfesas, ke mi sentis min flatita kaj miranta pro la kvanto da rafinitaj pensoj, kiujn mia kvarversaĵo estigis.  Tiiuj multaj instigaj pensoj estis tiaj, ke venis al mi la deziro respondi al ili. Pardonu al mi la malkonvenaĵon: mi tute ne intencas pravigi la poemeton.

André, kun la emfazo, kiu lin karakterizas, konsideris:

- poeto estas laŭdifine ŝajniganto, do li pritraktas momentojn (cirkonstancojn) de sia vivo, kiuj esprimiĝas per versoj: li esprimas momentajn sentojn;

- pento estas ĝemela frato de kulpo;

- kulpo ”konstruas karceron“ de martiriĝo, de memskurĝado, kio nenion konstruas en la mensa strukturo de la kulpulo;

- kvankam estas necesa humileco por rekoni erarojn, ne konvenas kulpo, ĉar ”ili estas esencaj trajtoj de la konstitucio“ de la homo, ili estas neeviteblaj, propraj de tio, kio estas homa (foje tro homa);

- rekoni eraron estas malkomforta sinteno, sed kulpo ne purigas ĝin.

Ni vidu:

Ĉio rondiras ĉirkaŭ la puno reprezentata per ”pento“. Konsiderata kiel kulpo, kun konotacio pure religieca, kiun oni ofte atribuas al ĝi, fakte ĝi transformiĝas en senkialan memskurĝadon. Tamen, vortoj havas siajn nuancojn de signifo. Legu unu el la difinoj de ”pento“, laŭ la vortaro Caldas Aulete: ”Ŝanĝo de opinio aŭ de sinteno rilate al pasintaj faktoj“. Pento povas ankaŭ signifi, do, ”ekzameno de konscienco“, ”memkritiko“, terminoj, kiuj ne trovus lokon en kvarverso, ĉar ili estas tro malpoeziaj. Sekve, io ekster la pezo de kulpo. 

Iu diros: se tiel estas, kial nomi ĝin ”puno“? La respondo estas simpla: ĉar ne ekzistas homo, kiu rigardas siajn fi(mis)farojn sen sento de honto, krom se li suferas de senmolareco.  Eĉ sciante, ke eraro estas parto de la homo, malfacile oni povus eviti la honton, ke oni ĝin faris. Se tiel ne estus, la homo ne motiviĝus por realĝustiĝo. 

Kontraŭ tia puno, mi vidas nur unu solvon: ridi pri si mem, pri siaj propraj fuŝaĵoj, tra la vivo. 

Aŭ, estante ŝajniganto, ŝajnigi, ke estas doloro la doloro efektive sentata...