RIMAS IMPERFEITAS

Tenha a bondade o paciente leitor de ler em voz alta estes versos:

´Não sou eu que escrevo o meu poema:

ele é que se escreve e que se pensa,

como um polvo a distender-se, lento,

no fundo das águas, entre anêmonas

que nos abismos do mar despencam.

Ele é que se escreve com a pena

da memória, do amor, do tormento,

de tudo o que aos poucos se relembra:

um rosto, uma paisagem, a intensa

pulsação da luz manhã adentro.´

São as duas primeiras estrofes de ´O Poema´, que abre o volume ´Essa música´, de Ivan Junqueira, da Editora Rocco, 2014. Grande poeta, a merecer longas considerações, bem acima do que pretendo. De minha parte, concentro-me em suas rimas. Em suas magníficas rimas imperfeitas. Se o leitor concordou em ler em voz alta, já atinou com o que vou dizer.

Há muito se sabe que a rima não é essencial à poesia. Nem mesmo a métrica rígida e afetada. São meros enfeites e devem estar sempre a serviço do que consiste verdadeiramente a poesia: a musicalidade e, sobretudo, um certo diapasão de pensamento, difícil de explicar mas fácil de sentir, que se chama ´pensamento poético´. Não que a forma não importe, ao contrário; ela  é essencial, como a textura ao fruto. O que não cabe é priorizar a forma e atar o poema. Neste sentido, a rima tradicional, bem modulada, pode ajudar, e muito.

Os modernistas jogaram fora a rima e a métrica, e tinham seus motivos. Queriam arejar a poesia. A evolução trouxe as rimas imperfeitas, que o poema acima ilustra bem. Os versos agora rimam sem parecer que rimam. O leitor sente a música mas, se não estiver atento, mal percebe de onde vem. Estão para os versos como acordes dissonantes estão para o piano de Erik Satie.

´Poema/pensa/lento/anêmonas/despencam. 

Pena/tormento/relembra/intensa/adentro.´

A poesia flutua, leve, nas asas da mágica música das palavras. As rimas imperfeitas nos sopram aos ouvidos o conselho sábio: mais importante que a perfeição é a busca do humano belo que há no mundo.

NEPERFEKTAJ RIMOJ

La pacienca leganto bonvolu voĉlegi ĉi tiujn versojn:

´Ne mi aŭtoras pri mia poemo

sed ĝi sin verkas kaj sin pensas mem,

kiel polp´ malrapide sin etendas

sur la profunda oceaninterno,

abismo, de marfloroj la loĝejo.

Kaj mem per memorplumo ĝi sin verkas,

per plumo ama kaj per plum´ turmenta,

per ĉio, kion donas memorsento:

vizaĝo, kaj pejzaĝo, kaj intensa

pulsado de la lumo en  mateno.´

Ili estas la du unuaj strofoj de ´La Poemo´ , kiu malfermas la volumon ´Tiu muziko´ , de Ivan Junqueira, eldonejo Rocco, 2014. Granda poeto, kiu meritas longajn konsiderojn, multe super tio, kion mi pretendas. Miaflanke, mi koncentriĝas je liaj rimoj. Je liaj majestaj neperfektaj rimoj. Se la leganto konsentis voĉlegi, tiam li jam perceptis tion, kion mi diros.

De longa tempo oni scias, ke rimo ne estas esenca por poezio. Eĉ ne rigida, afektema metriko. Ili estas apenaŭ ornamaĵoj, kaj devas ĉiam servi tion, kio vere konsistigas poezion: muzikeco kaj precipe ia pensovibrado malfacile klarigebla sed facile sentebla, kiun oni nomas ´poezia penso´.  Ne temas pri tio, ke la formo ne gravas, male; ĝi estas esence grava, kiel teksturo al frukto. Nur ne indas prioritati la formon kaj ligi la poemon. Tiusence, la tradicia rimo, taŭge modulita, povas multe helpi. Modernistoj forĵetis rimon kaj metrikon, kaj ili havis siajn motivojn. Ili emis aerumi la poezion. Evoluo alportis la neperfektajn rimojn, kiujn la ĉi-supra poemo bone ilustras. Nun la versoj rimas, sed ne aspektas rimaj. La leganto sentas la muzikon sed se li ne atentas, li apenaŭ perceptas, kie ili sonas. Ili rilatas al la versoj simile kiel disonancaj sonkombinoj rilatas al la piano de Erik Satie.

Poemo/mem/etendas/interno/loĝejo.

Verkas/turmenta/sento/intensa/mateno.

Poezio malpeze ŝvebas per flugiloj de magia muziko de vortoj. Neperfektaj rimoj blovetas al niaj oreloj saĝan konsilon: pli grava ol perfekteco estas la serĉado de homa belo en la mondo.