Universal Conceição

 

 

Há livros que causam tal impacto, que o leitor sente necessidade de organizar seus pensamentos, finda a leitura. Para depois reler. “Olhos d’ Água” é assim; Conceição Evaristo não por acaso ascendeu ao degrau mais alto da literatura brasileira, com sua prosa impactante. Nos quinze contos da coletânea a autora desdenhou da escrita enfeitada e elegante. Tratou de tecê-la com o vigor e aspereza dos sofrimentos humanos: a dor do negro, do pobre, do marginalizado, do excluído, que no entanto nunca deixa de ser gente, com alma como toda gente. A quem só resta orfandade, bandidagem, transgressão, medo, violência, humilhação. E sobretudo com a dor das mães, a quem resta, ao cabo, acender velas junto aos defuntos filhos. Por vezes, chega a ser rude, como cabe:

 

“O que ele gostava mesmo era de ver o medo, o temor, o pavor nas feições e modos das pessoas. Quanto mais forte o sujeito, melhor. Adorava ver os chefões, os mandachuvas se cagando de medo, feito aquele deputado que ele assaltou um dia. Foi a maior comédia. Ficou na ronda perto da casa do homem. Quando ele chegou e saltou do carro, Davenga se aproximou.

— Pois é, doutor, a vida não tá fácil! Ainda bem que tem homem lá em cima como o senhor defendendo a gente, os pobres. — Era mentira.”

 

Conceição Evaristo provém de camada discriminada da sociedade brasileira. Através da escrita e do exercício de pensar, construiu para si um lugar de honra nessa mesma sociedade. Sofreu desprezos, até quando se candidatou à Academia Brasileira de Letras. Mas se orgulha, com comovente simplicidade, de abrir caminhos para uma “gente que quer mostrar seu valor”. 

Assisti a uma entrevista dela no programa “Roda Viva”, da TV Cultura. Fui correndo atrás de “Olhos d’ Água”, envergonhado de ter perdido tanto tempo. E preciso com urgência ler mais dessa extraordinária brasileira universal.

 

UNIVERSALA CONCEIÇÃO

 

Ekzistas libroj, kiuj kaŭzas tian skuon, ke la leganto eksentas la bezonon organizi siajn pensojn, post la legado. Kaj poste li relegos ĝin. “Akvaj Okuloj” estas tia libro; Conceição Evaristo ne hazarde grimpis al plej alta ŝtupo en la brazila literaturo, kun sia frapanta prozo. En la dek kvin rakontoj de la kolekto la aŭtorino spitis ornamitan kaj elegantan verkadon. Ŝi decidis teksi ĝin per vigleco kaj krudeco de la suferoj homaj: la doloro de negroj, de malriĉuloj, de marĝenuloj, de forlasitoj, kiuj tamen estas homoj, kun animo, kiel ĉiuj homoj. Al kiuj restas nur orfeco, banditeco, krimado, timo, perforto, humiliĝo. Kaj precipe la doloro de patrinoj, al kiuj fine koncernas nur bruligi kandelojn apud siaj mortintaj idoj. Foje, ŝi estas kruda, laŭnecese:

 

“Kio plej plaĉis al li estis vidi la timon, la teruron, la hororon en la mienoj kaj gestoj de homoj. Ju pli forta la ulo, des pli bone. Li amegis vidi, kiam gravuloj, aŭtoritatuloj ekfekas pro timo, kiel okazis al tiu deputito, kiun li rabis, unu tagon. Tio estis vere komika. Li gvatis proksime al la domo de la homo. Kiam li alvenis kaj eliris el la aŭto, Davenga alproksimiĝis.

— Do, doktoro, la vivo ne estas facila! Feliĉe troviĝas homoj tie supre, kiel vi mem, kiuj defendas nin, la malriĉulojn. — Tio estis mensogo.”

 

Conceição Evaristo devenis de subpremata tavolo de la brazila socio. Per verkado kaj pensado ŝi konstruis al si honorlokon en ĉi tiu sama socio. Ŝi suferis spitadon, eĉ kiam ŝi kandidatiĝis al la Brazila Akademio de Beletro. Sed ŝi fieras, kun kortuŝa simpleco, ke ŝi malfermis vojojn al “homoj, kiuj volas montri sian valoron”.

Mi spektis ŝian intervjuon en la programo “Roda Viva”, de TV Kulturo. Mi rapidis serĉi la libron “Akvaj Okuloj”, hontante, ke mi tiom malfruas. Kaj mi urĝe bezonas legi pli da verkoj de tiu eksterordinara universala brazilanino.